Lato nie tylko na plaży…

Lato kojarzy się z urlopem, „nic nierobieniem”, plażowaniem, korzystaniem ze słońca. Dla aktywistów i aktywistek zaangażowanych w zieloną transformację, z troską o los przyszłych pokoleń, o prawa człowieka, równość i demokrację, lato jest też okazją do corocznego spotkania na „letnim zielonym uniwersytecie”. W tym roku jednym z ważnych tematów były Rady Kobiet przy samorządach.

Tego lata już po raz dziewiąty, zielono myślący aktywiści i aktywistki spotkali się blisko przyrody, aby wymieniać się wiedzą, doświadczeniami, debatować, integrować i ładować baterie. Jest co ładować w czasach gwałtownego i brutalnego politycznego i medialnego ataku na wszystko co „ekologiczne” i na ludzi broniących prawa przyszłych pokoleń do nadającego się do życia świata. Tym razem miejscem spotkania była Szklarska Poręba, gdzie w dniach 27-30 czerwca odbyły się Zielone Dni 2024 pod hasłem „Odzyskać Europejski Zielony Ład dla wszystkich”.

Jednym z tradycyjnych partnerów polskich Zielonych Dni jest Fundacja im. Heinricha Bölla (HBS), największa na świecie Zielona fundacja polityczna, mająca swoje przedstawicielstwa w ponad trzydziestu krajach. Seminarium zorganizowane w ramach Zielonych Dni ze wsparciem HBS, zatytułowane „Kobiety i młodzi mają głos”, skupiło się na trzech tematach, z trzema różnymi organizacjami partnerskimi.

Stowarzyszenie Dolnośląski Kongres Kobiet zaprosiło do Szklarskiej Poręby wspaniałe kobiece liderki z Polski oraz z sąsiadującej z Dolnym Śląskiem niemieckiej Saksonii, aby zapromować Rady Kobiet działające przy samorządach, pokazać jak istotną pełnią rolę dla lokalnej demokracji i równości, zachęcić do wspierania już istniejących ponad pięćdziesięciu rad, a przede wszystkim do zakładania kolejnych.

Panel „Rady Kobiet i inne formy wpływu politycznego kobiet na samorząd lokalny”, przygotowany i prowadzony przez Dianę Kaczyńską, Wicepełnomocniczkę regionalną Kongresu Kobiet, członkinię Prezydium Ogólnopolskiej Sieci Rad Kobiet i radną w Dzierżoniowie. W panelu udział wzięły: Marta Sikora, przewodnicząca Rady Kobiet w Wałbrzychu, Justyna Białczak z Prezydium Ogólnopolskiej Sieci Rad Kobiet i Instytutu Miast Praw Człowieka, Justyna Gąsior, radna powiatu świdnickiego, Izabela Szygudzińska, radna w Bielawie i Sekretarz Powiatu Dzierżonowskiego,  Susanne Köhler, Przewodnicząca Saksońskiej Rady Kobiet i Franzi Straßberger, Pełnomocniczka ds. Równości w Görlitz.

Jeśli chodzi o strukturę i funkcjonowanie rad kobiet dowiedzieliśmy się z panelu, że rady kobiet są powoływane przy burmistrzach, prezydentach miast i marszałkach województwa. Ich kadencja zwykle kończy się wraz z kadencją samorządu, ale niektóre rady mają dłuższe kadencje. Sytuacja rad kobiet po wyborach bywa różna – niektóre kontynuują działalność, inne muszą być na nowo powoływane, co zależy od tego na ile przychylny radzie kobiet jest nowy włodarz.

Wyzwania przed którymi stoją Rady Kobiet

Rady kobiet nie mają łatwo, stoją przed nimi liczne wyzwania i trudności do pokonania.

Po pierwsze rady kobiet powstają tylko tam, gdzie lokalny włodarz i samorząd zechcą taką radę powołać. Rady kobiet nie mają bowiem umocowania prawnego takiego jak np. rady młodzieży, których uprawnienia regulują: ustawa o samorządzie gminnym, ustawa o samorządzie powiatowym, ustawa o samorządzie województwa i ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Ustawy te wyznaczają ramy prawne do powoływania młodzieżowych rad na poziomie gmin, powiatów i województw, wyposażając je w konkretne uprawnienia. Takich uprawnień niestety nie mają rady kobiet. W związku z tym zwykle brak jest także budżetu na działania rad kobiet, co oznacza dla zaangażowanych w niech kobiet jeszcze jedną nieodpłatną pracę. Między innymi dlatego niełatwo jest pozyskać większą liczbę kobiet chętnych do społecznego działania, trzeba więc doceniać i zatrzymać  każdą zaangażowaną kobiecą liderkę.

Dodatkową trudnością są różnice pokoleniowe: różne pokolenia kobiet mają różne wyobrażenia na temat równości płci. Muszą być więc budowane porozumienia i wspólne cele między pokoleniami kobiet.

Działania na rzecz równości na poziomie lokalnym

Wyniki ostatnich wyborów europejskich, ostatnich wyborów krajowych w wielu państwach UE, ale też wyborów lokalnych, wzbudzają obawy – partie konserwatywne i prawicowe zyskują na popularności. Istnieje obawa, że osiągnięcia w zakresie równouprawnienia mogą zostać zagrożone. Niepokój budzi również wzrost mowy nienawiści i przemocy wobec kobiet, również w nowych formach, jak cyberprzemoc. Tym bardziej ważne więc jest, aby zakładać rady kobiet wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, kompensując w ten sposób odbieranie pola pro-kobiecym samorządom.

Konieczna jest konsekwencja w działaniach na rzecz równości i różnorodności w samorządach, aby wspierać samorządy w tworzeniu strategii i polityk opartych na prawach człowieka. Instytut Miast Praw Człowieka jest organizacją wspierającą, nagrodzoną za innowacyjne i konsekwentne działania na rzecz praw człowieka w miastach, w tym wspieranie samorządów we wdrażaniu planów równości płci. Rady kobiet też są ambasadorkami wdrażania lokalnych planów równości płci, będących wciąż rzadkością w Polsce.

W wielu obszarach, nierówności między kobietami i mężczyznami są wciąż znaczne, choć różnie się manifestują. Aby sytuacja uległa poprawie, kluczowymi narzędziami są: budowanie sieci kontaktów i wzajemne wspieranie się kobiet, m.in. poprzez programy mentorskie łączące doświadczone kobiety z aspirującymi. Rola nieformalnych spotkań i wspólnego spędzania czasu w budowaniu relacji jest nie do przecenienia.

Z przeprowadzonych badań wynika, że 62% kobiet zaangażowanych w radach deklaruje wysokie zaangażowanie w działalność rad. Wiele z nich (41%) postrzega radę kobiet jako trampolinę do dalszej aktywności politycznej. Kobiety chcą być bardziej widoczne w samorządach, mieć większy wpływ na kształt polityk lokalnych, ale ich reprezentacja w samorządach jest wciąż niewystarczająca.

Przykłady działań i praktyk wspierających na rzecz równości płci:

Dobre praktyki Rad Kobiet

Rad kobiet jest wciąż niewiele, ale jednocześnie te, które już działają się jednoczą, wspierają, wymieniają doświadczeniami. Ogólnopolskie Prezydium Rad Kobiet reprezentuje je na zewnątrz, np. w kontaktach z Senatem i Sejmem RP. Uczestniczki panelu uwypukliły dobre praktyki wzmacniające skuteczność rad kobiet:

Doświadczenia z Saksonii

Susanne Köhler, przewodnicząca Saksońskiej Rady Kobiet przedstawiła narzędzie dla samorządów jakim jest Europejska Karta Równości kobiet i mężczyzn, do wdrożenia na poziomie lokalnym  lub regionalnym. W Niemczech 60 samorządów podpisało kartę, z czego 34 opracowały plany wdrażania karty.

Samorządy mają swobodę wyboru kierunków i konkretnych działań, dostosowując je do lokalnych priorytetów. Dla miasta Lipska są to nauka (stworzono program mentorski), przeciwdziałanie przemocy ze względu na płeć (m.in. poprzez inwestycje w odpowiednie oswietlenie w miejscach stwarzających zagrożenie dla kobiet), lokalna gospodarka, walka ze stereotypami dotyczącymi płci i róznorodności, promowanie kobiet, aby zwiekszyć udział kobiet w lokalnej polityce, zintegrowany rozwój obszarów miejskich (analiza danych ze względu na płeć) oraz zdrowie.

Rekomendacje dla Polski

Musimy wspierać powstawanie nowych i skuteczne działanie już istniejących rad kobiet.

Dlatego samorządy powinny aktywnie wspierać powoływanie rad kobiet wszędzie tam, gdzie ich jeszcze nie ma, zapraszając do współpracy kobiece lokalne liderki. Istnieje nagroda „Samorząd Przyjazny Kobietom”, motywująca samorządy do działań na rzecz równości.

Dobrym instrumentem do wdrażania równości na poziomie gmin jest Europejska Karta Równości kobiet i mężczyzn. Samorządy, które podpisały kartę (60 w Niemczech, 22 w Polsce, w tym Wrocław i woj. lubuskie), powinny w ciągu 2 lat opracować plan jej wdrażania. Niestety samo podpisanie nie oznacza jeszcze wdrożenia.

Na poziomie krajowym musimy natomiast zabiegać o umocowanie prawne rad kobiet według podobnego modelu, jaki istnieje dla rad młodych.

Powiązane artykuły

Hollande oskarżony o seksizm Moc jest w nas… Zbliża się XIV Kongres Kobiet Biolog na dzień kobiet Kobiety i mężczyźni – luka płacowa Potrzebna jest ustawa