Paludikultura na torfowiskach: rolnictwo przyszłości zaczyna się na mokradłach

Jak projekt PaluWise pokazuje, że mokradła mogą być nie tylko ratunkiem dla klimatu, ale i źródłem innowacyjnych upraw oraz dochodu dla rolników.

W sercu Europy, na pograniczu nauki, rolnictwa i troski o środowisko, właśnie wystartował projekt PaluWise. To inicjatywa, która może odmienić sposób, w jaki myślimy o zdegradowanych torfowiskach. Tam, gdzie dotąd widzieliśmy straty – osuszone, zubożone gleby, emisje gazów cieplarnianych i zanik bioróżnorodności – PaluWise widzi potencjał: pełne wody, tętniące życiem krajobrazy, które mogą stać się nową gałęzią zrównoważonego rolnictwa.

Paludikultura – rolnictwo na nowo nawodnionych torfowiskach

Paludikultura, czyli rolnictwo bagienne, polega na użytkowaniu zdegradowanych gruntów na ponownie nawodnionych torfowiskach. Jej największą zaletą jest ochrona gleby torfowej – naturalnego magazynu węgla – oraz minimalizacja emisji dwutlenku węgla i zapobieganie osiadaniu gruntu. W praktyce oznacza to uprawę takich roślin jak trzcina, pałka, turzyce, brzoza omszona czy mchy torfowce, które nie tylko dobrze czują się w wilgotnych warunkach, ale też mają szerokie zastosowanie w przemyśle, budownictwie czy energetyce.

Projekt PaluWise – europejska współpraca na rzecz mokradeł

PaluWise to czteroipółletni, finansowany z programu Horizon Europe projekt, który zrzesza 18 partnerów z ośmiu krajów, w tym z Polski, Finlandii, Holandii, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Litwy i Łotwy. Koordynatorem jest fiński instytut Luke, a polskimi partnerami m.in. SGGW, Uniwersytet Warszawski, Instytut Technologiczno-Przyrodniczy, Centrum Ochrony Mokradeł oraz VestaEco.

W ramach projektu powstaną cztery duże demonstracyjne gospodarstwa paludikulturowe – w Polsce, Finlandii, Holandii i Wielkiej Brytanii. Każde z nich będzie testować i promować najlepsze praktyki w zakresie uprawy roślin bagiennych, rozwijając jednocześnie lokalne łańcuchy wartości. Polska część projektu obejmuje m.in. 40-hektarową uprawę turzyc i pałki wodnej oraz badania nad wykorzystaniem biomasy bagiennej.

Nowe prawo, nowe możliwości

W 2024 roku Unia Europejska przyjęła przełomowe prawo o odbudowie zasobów przyrodniczych (Nature Restoration Law), które nakłada obowiązek odtworzenia 30% osuszonych torfowisk do 2030 roku, z czego co najmniej jedna czwarta ma być ponownie nawodniona. Do 2050 roku odsetek ten ma wzrosnąć do 50%, a przynajmniej jedna trzecia tych terenów powinna być ponownie uwodniona. Paludikultura została wskazana jako kluczowe narzędzie do realizacji tych celów – nie tylko chroni klimat i różnorodność biologiczną, ale też daje rolnikom i właścicielom gruntów nowe źródło dochodu.

Korzyści dla ludzi i przyrody

Rolnictwo bagienne to nie tylko ochrona gleby i klimatu. To także:

• zwiększenie retencji wody w krajobrazie, co pomaga łagodzić skutki suszy i powodzi,

• poprawa mikroklimatu – wilgotniejsze, chłodniejsze powietrze, więcej rosy i mgieł,

• nowe możliwości gospodarcze: biomasa z paludikultury może być wykorzystywana jako biopaliwo, surowiec do produkcji papieru, materiałów budowlanych czy tekstyliów,

• ochrona i odbudowa siedlisk dla rzadkich i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt.

Współpraca i innowacje na rzecz przyszłości

PaluWise stawia na ścisłą współpracę z lokalnymi społecznościami, rolnikami i przedsiębiorcami. Demonstracyjne gospodarstwa mają być nie tylko poligonem doświadczalnym, ale też miejscem wymiany wiedzy i inspiracji dla wszystkich zainteresowanych nowoczesnym, zrównoważonym rolnictwem. Efektem projektu będą praktyczne rekomendacje i narzędzia, które pomogą wdrażać paludikulturę na szeroką skalę w całej Europie.

Jak podkreśla Päivi Merilä, koordynatorka projektu:

„Celem tego projektu jest sprawienie, by paludikultura stała się znaczącą i powszechnie stosowaną gałęzią rolnictwa w Europie”.

Źródło: inf.pras Centrum Ochrony Mokradeł