Copernicus: Rok 2023 okazał się najgorętszym rokiem w historii. Globalna temperatura przybliżyła się do limitu 1,5°C.

Materiał pochodzi z notatyki prasowej opracowanej na podstawie Raportu o globalnych wydarzeniach klimatycznych w 2023 przedstawionego 9 stycznia 2024 roku.

Wzrost globalnej temperatury powierzchniowej powietrza⁽¹⁾ względem średniej dla lat 1850-1900, wyznaczonego przedprzemysłowego okresu referencyjnego, na podstawie kilku globalnych zbiorów danych temperatur, pokazany jako 5-letnie średnie od 1850 (lewa strona) i jako średnie roczne od 1967 (prawa strona).

Źródło: C3S/ECMWF.

POBIERZ OBRAZ / POBIERZ DANE Z LEWEGO WYKRESU / POBIERZ DANE Z PRAWEGO WYKRESU

Globalne temperatury w roku 2023 osiągnęły wyjątkowo wysokie poziomy. Usługa monitorowania zmian klimatu Copernicus (C3S), prowadzona przez Europejskie Centrum Średnioterminowych Prognoz Pogody w imieniu Komisji Europejskiej i finansowana z UE, monitorowała kilka kluczowych wskaźników klimatycznych przez cały rok, informując o rekordowo wysokich warunkach, takich jak najgorętszy miesiąc w historii i codzienne globalne średnie temperatury krótkotrwale, które przekraczały poziomy przedprzemysłowe o ponad 2°C. Niespotykane globalne temperatury od czerwca spowodowały, że 2023 stał się najcieplejszym rokiem w historii. Ubiegły rok bez problemu wyprzedził dotychczas najcieplejszy sezon 2016. Raport o globalnych wydarzeniach klimatycznych w 2023 roku, został oparty głównie na danych z reanalizy ERA5- przedstawia on ogólne podsumowanie najważniejszych ekstremalnych zjawisk klimatycznych oraz głównych czynników, które za nimi stoją. Należą do nich między innymi koncentracje gazów cieplarnianych, El Niño i inne naturalne zmiany.

Anomalia temperatury powietrza przy powierzchni dla 2023 roku w stosunku do średniej z okresu referencyjnego 1991-2020.

Źródło danych: ERA5. Dzięki uprzejmości: C3S/ECMWF.

POBIERZ OBRAZ / POBIERZ DANE

Najważniejsze informacje o temperaturach powietrza na powierzchni:

-> 2023 został potwierdzony jako najcieplejszy kalendarzowy rok w stosunku do globalnych danych temperatur sięgających 1850 roku.

-> Średnia globalna temperatura w 2023 roku wyniosła 14,98°C, była o 0,17°C wyższa niż poprzednia najwyższa roczna wartość w 2016 roku.

-> 2023 był o 0,60°C cieplejszy niż średnia z lat 1991-2020 i o 1,48°C cieplejszy niż poziom przedprzemysłowy z okresu 1850-1900.

-> Prawdopodobnym jest, że 12-miesięczny okres, który zakończy się w styczniu lub lutym 2024, przekroczy 1,5°C powyżej poziomu przedprzemysłowego.

-> 2023 to pierwszy rok w historii, w którym temperatura każdego dnia była wyższa o 1°C od poziomu przedprzemysłowego z lat 1850-1900. Blisko 50% dni były o ponad 1,5°C cieplejsze niż poziom 1850-1900, a dwa dni w listopadzie były, po raz pierwszy, o ponad 2°C cieplejsze.

-> Średnie roczne temperatury powietrza były najwyższe w historii lub zbliżały się do najwyższych w większości obszarów wszystkich basenów oceanicznych i wszystkich kontynentów z wyjątkiem Australii.

-> Każdy miesiąc od czerwca do grudnia 2023 roku był cieplejszy niż odpowiadający mu miesiąc w poprzednich latach.

-> Lipiec i sierpień 2023 były najcieplejszymi miesiącami w historii. Borealne lato (czerwiec-sierpień) było również najcieplejszym sezonem w historii.

-> Wrzesień 2023 był miesiącem z odchyleniami temperatury powyżej średniej z lat 1991–2020, większymi niż jakikolwiek inny miesiąc w zbiorze danych ERA5.

-> Grudzień 2023 był najcieplejszym grudniem w historii pomiarów, ze średnią temperaturą wynoszącą 13,51°C, czyli o 0,85°C powyżej średniej z lat 1991-2020 i 1,78°C więcej niż średni poziom temperatury w latach 1850-1900 dla tego miesiąca. Szczegółowe informacje dotyczące grudnia znajdują się w miesięcznym biuletynie.

Najważniejsze informacje o temperaturach powierzchni mórz (SST):

-> Globalne średnie temperatury powierzchni morza (SST) utrzymywały się na niezwykle wysokim poziomie, osiągając rekordowe wyniki dla danej pory roku w sezonie od kwietnia do grudnia.

-> W 2023 roku wystąpiło zjawisko pogodowe El Niño, co oznacza, że La Niña dobiegła końca. Przejście to miało miejsce wiosną ubiegłego roku, przy czym WMO ogłosiło początek El Niño na początku lipca.

-> Wysokie SST w większości basenów oceanicznych, a w szczególności na Atlantyku Północnym, odegrały ważną rolę w rekordowo wysokich globalnych SST.

-> Bezprecedensowe SST były związane z falą upałów morskich na całym świecie, w tym w częściach Morza Śródziemnego, Zatoki Meksykańskiej i Karaibów, Oceanu Indyjskiego i Północnego Pacyfiku oraz w większości Atlantyku Północnego.

Najważniejsze informacje o temperaturze w Europie:

-> 2023 był drugim najcieplejszym rokiem dla Europy: o 1,02°C powyżej średniej z lat 1991-2020, o 0,17°C chłodniejszym niż 2020.

-> Temperatury w Europie utrzymywały się powyżej średniej przez 11 miesięcy 2023 roku, a wrzesień był najcieplejszym wrześniem w historii pomiarów.

-> Europejska zima (grudzień 2022 – luty 2023) była drugą najcieplejszą zimą w historii.

-> Średnia temperatura europejskiego lata (czerwiec-sierpień) wyniosła 19,63°C; o 0,83°C powyżej średniej, sprawiając, że było to piąte najcieplejsze lato w historii.

-> Europejska jesień (wrzesień-listopad) miała średnią temperaturę 10,96°C, czyli o 1,43°C powyżej średniej. W rezultacie była to druga najcieplejsza jesień w historii, tylko o 0,03°C chłodniejsza niż jesień 2020 roku.

Pozostałe zjawiska, które miały miejsce w 2023 roku:

-> Rok 2023 był niezwykły dla lodu morskiego na Antarktydzie: osiągnął on rekordowo niski poziom jak na tę porę roku w ciągu 8 miesięcy. Zarówno dzienne, jak i miesięczne zasięgi osiągnęły rekordowe minima w lutym 2023 roku.

-> Zasięg lodu morskiego Arktyki w marcu, w momencie jego rocznego maksimum, był jednym z czterech najniższych dla tego okresu w roku w historii pomiarów satelitarnych. Roczne minimum we wrześniu było szóstym najniższym.

-> Atmosferyczne stężenia dwutlenku węgla i metanu nadal wzrastały i osiągnęły rekordowe poziomy w 2023 roku, osiągając odpowiednio 419 ppm i 1902 ppb. Poziom dwutlenku węgla był wyższy o 2,4 ppm, a metanu o 11 ppb wyższy niż w 2022 roku.

-> Na całym świecie odnotowano dużą liczbę ekstremalnych zdarzeń klimatycznych, w tym fale upałów, powodzie, susze i pożary lasów. Szacunkowe globalne emisje węgla z pożarów w 2023 roku wzrosły o 30% w porównaniu z 2022 rokiem, głównie z powodu utrzymujących się pożarów w Kanadzie.

Mauro Facchini, Dyrektor ds. Obserwacji Ziemi w Dyrekcji Generalnej ds. Przemysłu Obronnego i Przestrzeni Kosmicznej Komisji Europejskiej, komentuje: „Dzięki działaniom programu Copernicus wiedzieliśmy, że 2023 rok nie przyniesie dobrych wiadomości. Przedstawione dane to kolejny dowód na coraz bardziej zauważalne skutki zmian klimatycznych. Dlatego Unia Europejska, w oparciu o dostępne dane naukowe, zgodziła się na redukcję emisji o 55% do 2030 roku. Program Copernicus, finansowany przez Komisję Europejską, jest jednym z najlepszych dostępnych narzędzi, które pomagają kierować naszymi działaniami na rzecz klimatu, utrzymują nas na drodze do osiągnięcia celów Porozumienia Paryskiego i przyspieszają zieloną transformację.”

Samantha Burgess, Zastępca Dyrektora Copernicus Climate Change Service: „2023 był wyjątkowym rokiem klimatycznych rekordów. Nie tylko jest on najcieplejszym rokiem w historii, ale jest także pierwszym rokiem, w którym wszystkie dni były o ponad 1°C cieplejsze niż okres przedprzemysłowy. Temperatury w 2023 roku prawdopodobnie przekroczyły te z jakiegokolwiek okresu od co najmniej 100 000 lat.”

Carlo Buontempo, Dyrektor Copernicus Climate Change Service, dodaje: „Obserwowane przez nas w ostatnich miesiącach ekstrema są dramatycznym świadectwem tego, jak bardzo oddaliliśmy się od klimatu, w którym rozwijała się nasza cywilizacja. Ma to głębokie znaczenie dla założeń Porozumienia Paryskiego i całej ludzkości. Jeśli chcemy skutecznie zarządzać portfelem ryzyka klimatycznego, musimy zdekarbonizować gospodarkę, jednocześnie korzystając z danych i wiedzy klimatycznej, które posiadamy, aby przygotować się na przyszłość.”

Copernicus jest częścią programu kosmicznego realizowanego i finansowanego przez Unię Europejską; jest flagowym programem obserwacji Ziemi, który dostarcza danych z 6 obszarów takich jak: Atmosfera, Zmiany Klimatyczne, Zarządzanie Kryzysowe, Ląd, Morza i Bezpieczeństwo. Program ten udostępnia bezpłatnie dane operacyjne i usługi, zapewniając użytkownikom rzetelne i aktualne informacje związane z naszą planetą i środowiskiem. Program jest koordynowany i zarządzany przez Komisję Europejską oraz realizowany we współpracy, między innymi, z Państwami Członkowskimi, Europejską Agencją Kosmiczną (ESA), Europejską Organizacją Eksploatacji Satelitów Meteorologicznych (EUMETSAT), Europejskim Centrum Średnioterminowych Prognoz Pogody (ECMWF), agencjami UE oraz Mercator Ocean.

W 2023 roku na całym świecie zostały odnotowane rekordowo wysokie temperatury powierzchniowe powietrza

Jeden z pierwszych sygnałów w danych temperaturowych zapowiadających anomalie w 2023 roku pojawił się na początku czerwca, kiedy anomalie temperatur względem poziomu przedprzemysłowego z lat 1850-1900 osiągały 1,5°C przez kilka kolejnych dni z rzędu. Chociaż nie była to pierwsza sytuacja, kiedy dzienna anomalia osiągnęła taki poziom, nigdy wcześniej nie miało to miejsca o tej porze roku. Przez resztę 2023 roku, globalne dzienne anomalie temperatury stały się regularnym zjawiskiem, do tego stopnia, że przez prawie 50% dni w 2023 roku temperatura przekraczała poziom 1,5°C powyżej odnotowanego w latach 1850-1900.

Nie oznacza to, że przekroczone zostały granice ustalone przez Porozumienie Paryskie (odnoszą się one do okresu co najmniej 20 lat, kiedy średnia anomalia temperatury była przekraczana), ale stanowi to negatywny precedens.

Dzienna globalna temperatura powierzchni powietrza względem średniej z lat 1850–1900, wyznaczonego okresu przedprzemysłowego dla roku 2023. Wykres przedstawia wzrost temperatur w trzech zakresach: 1–1,5°C (oś pomarańczowa), 1,5–2°C (oś czerwona) i powyżej 2°C (kolor karmazynowy).

Źródło: ERA5. Dzięki uprzejmości: C3S/ECMWF

POBIERZ OBRAZ / POBIERZ DANE

Temperatury powierzchni morza (SST): poza El Niño

Między innymi, kluczowym czynnikiem powodującym wyjątkowo wysokie temperatury powietrza, które notowano na świecie w 2023 roku, były bezprecedensowo wysokie temperatury oceanów. Średnia globalna temperatura powierzchni morza⁽²⁾ od kwietnia do grudnia była najwyższa w zestawie danych ERA5.

Jednym z głównych czynników, który tłumaczy te wysokie temperatury, jest oscylacja południowa El Niño (ENSO), która jest wzorem zmienności klimatu. W rezultacie, temperatury oceanu w centralnym i wschodnim tropikalnym Pacyfiku zmieniają się z chłodniejszych (La Niña) na cieplejsze (El Niño). Zjawisko ENSO wpływa na temperaturę i wzorce pogodowe na całym świecie. W pierwszych miesiącach 2023 roku La Niña dobiegła końca, a zjawisko El Niño zaczęło się rozwijać. WMO ogłosiła nadejście El Niño w lipcu, po czym nasilało się ono przez resztę roku.

El Niño sam w sobie nie wyjaśnia jednak wzrostu temperatur oceanu, ponieważ wysokie SST poza równikowym obszarem Pacyfiku także znacznie przyczyniły się do rekordowo wysokich globalnych SST.

Wpływ szerokości geograficznych na miesięczne globalne anomalie temperatury powierzchniowej powietrza względem okresu referencyjnego 1991–2020, przedstawiony oddzielnie dla regionów lądowych i morskich. Wpływ każdego regionu jest określany na podstawie obszaru, jaki zajmuje na powierzchni Ziemi i został wyróżniony określonym kolorem na wykresach słupkowych.

Źródło: ERA5. Dzięki uprzejmości: C3S/ECMWF

POBIERZ OBRAZ / POBIERZ DANE

Morskie fale upałów w 2023 roku były częstym zjawiskiem w wielu zbiornikach wodnych na całym świecie, wpływając na regiony takie jak obszary Morza Śródziemnego, Zatoki Meksykańskiej i Karaibów, Oceanu Indyjskiego i Północnego Pacyfiku, a także dużą część Północnego Atlantyku. W dłuższej perspektywie na anomalie związane z ciepłem mogło również wpłynąć kilka czynników lub je wzmocnić, w tym ciepło pochodzące z głębszych poziomów oceanu.

Gazy cieplarniane

Miesięczne globalne średnie stężenie atmosferycznego dwutlenku węgla (CO2; lewa strona) i metanu (CH4; prawa strona) w kolumnowo uśrednionej koncentracji z satelitów dla lat 2003-2023 (szara krzywa) i 12-miesięczna średnia (czerwona krzywa). Źródło danych: C3S/Obs4MIPs (v4.5) konsolidowane (2003–2022) oraz wstępne dane w niemal czasie rzeczywistym CAMS (2023) zapisy GOSAT (CH4) i GOSAT-2 (CO2). Zakres przestrzenny: 60S – 60N nad lądem.

Źródło: C3S/CAMS/ECMWF/University of Bremen/SRON.

POBIERZ OBRAZ / POBIERZ DANE

Stężenie gazów cieplarnianych w 2023 roku osiągnęło najwyższe poziomy w historii pomiarów przeprowadzonych w atmosferze według C3S i Usługi monitorowania zmian klimatu Copernicus (CAMS). Stężenie dwutlenku węgla wzrosło o 2,4 ppm, a stężenie metanu wzrosło o 11 ppb w ciągu ostatniego roku. W 2023 roczne szacunkowe stężenie atmosferyczne dwutlenku węgla wyniosło 419 ppm, a metanu 1902 ppb. Tempo wzrostu stężenia dwutlenku węgla było podobne do obserwowanego w ostatnich latach. Tempo wzrostu metanu pozostało wysokie, ale było niższe niż w ostatnich 3 latach.

Przypisy:

1. Używając terminu „temperatura”, mamy na myśli temperaturę blisko powierzchni Ziemi, stąd termin „temperatury powierzchniowe powietrza”. Dla powierzchni lądowych termin ten zazwyczaj odnosi się do temperatury powietrza na wysokości 2 metrów nad powierzchnią. Dla powierzchni oceanu może dotyczyć to temperatury powietrza na wysokości 2 metrów, jak i temperatury powierzchni oceanu lub morza. Jest to uzależnione od używanego zestawu danych.

2. Prezentowane wnioski dotyczące globalnych temperatur powierzchni morza (SST) opierają się na danych SST z ERA5 uśrednionych dla obszaru 60°S–60°N. Należy zauważyć, że dane SST z ERA5 są szacunkowymi temperaturami oceanu na głębokości około 10 metrów (określanej jako temperatura podstawowa). Wyniki, np. data osiągnięcia najwyższej wartości w 2023 roku, mogą różnić się od innych analiz SST dostarczających szacunkowych temperatur na różnych głębokościach, takich jak 20 cm głębokości dla OISST NOAA.