Nie tylko od rolników zależy, co mamy na talerzu

Wspólna Polityka Żywnościowa dla Unii Europejskiej jest efektem trzyletniej pracy  ponad 400 interesariuszy: rolników, przedsiębiorców, aktywistów społecznych, naukowców i polityków.

Rolnictwo, jakie dominuje dziś w Unii Europejskiej i w Polsce, jest coraz bardziej krytykowane. Zarzuca mu się, że przyczynia się do zmian klimatu, zanieczyszcza wodę i ogranicza jej zasoby, a używając licznych pestycydów, przyczynia się do spadku populacji pszczół i innych owadów zapylających oraz oddziałuje negatywnie na zdrowie rolników, innych mieszkańców obszarów wiejskich i konsumentów. Do tego oskarża się je, że źle wpływa na różnorodność biologiczną i populacje zwierząt dziko żyjących, wywołuje odporność na antybiotyki, nie szanuje dobrostanu zwierząt i jest źródłem wielu skandali i wykroczeń.

Tak liczne zarzuty świadczą o nieskuteczności unijnej Wspólnej Polityki Rolnej, na którą przeznaczamy w końcu prawie 40% budżetu Unii Europejskiej. Narzędzie „zazieleniania” dotychczasowej WPR nie zmieniło systemów produkcji rolnej, a „warunkowość” zawarta w WPR, która jest zbyt skomplikowana administracyjnie, nie przyniosła konkretnych rezultatów. W wielu krajach Unii rozwinęły się co prawda uprawy ekologiczne, ale mimo to zużycie pestycydów bynajmniej nie maleje. Na dodatek unijna Izba Obrachunkowa krytycznie odnosi się do użytkowania środków WPR.

Nowa Wspólna Polityka Rolna 2020

Nowa WPR 2020 ma ambicję zmniejszenia negatywnego oddziaływania rolnictwa na klimat i środowisko. Mają temu służyć nowe „ eko-programy” oraz zmienione zasady warunkowości. Eko-programy mają za zadanie wynagrodzić rolnikom usługi na rzecz środowiska i ekosystemów służące bioróżnorodności, klimatowi i zdrowiu ludzi i zwierząt, czyli całemu społeczeństwu. Być może nieco poprawi to sytuację, w różnym stopniu w różnych krajach w zależności od poziomu świadomości i ambicji poszczególnych rządów, gdyż nowa WPR ma dawać krajom członkowskim znacznie większe pole manewru, koncentrując się na rezultatach, a nie na procedurach.

Tyle że WPR ukierunkowana jest przede wszystkim na dobrostan rolników i ich rodzin oraz rozwój obszarów wiejskich. Nie ma zadania ani narzędzi, aby zadbać o cały łańcuch żywności „od pola do talerza”: przewóz, skup i przetwórstwo produktów rolnych, dystrybucję i konsumpcję żywności, przerób i użytkowanie odpadów. A przecież cały ten łańcuch wymaga transformacji w kierunku „zrównoważenia” zgodnie z unijną polityką zrównoważonego rozwoju i Celami Zrównoważonego Rozwoju ONZ. Tylko tak zapewnimy mieszkańcom Europy dostęp do żywności wysokiej jakości koniecznej dla zapewnienia ludziom zdrowia oraz wypełnimy zobowiązania klimatyczne zgodnie z ogólnoświatowym Porozumieniem Paryskim z 2015 roku.

Dlatego powstał Międzynarodowy Panel Ekspertów dla Zrównoważonego Systemu Żywienia, IPES-Food, który wypracował propozycję „Wspólnej Polityki Żywnościowej dla Unii Europejskiej”[1]. Nie jest to bynajmniej propozycja samych naukowych ekspertów, tylko wynik zbiorowej pracy i inteligencji ponad 400 interesariuszy: rolników, przedsiębiorców, aktywistów społecznych, naukowców i polityków, opracowana w trzyletnim procesie badawczo-twórczym. Opiera się na ustaleniach ważnych raportów wewnętrznych naukowych organów doradczych UE i reformułuje idee podnoszone przez Parlament Europejski, Europejski Komitet Ekonomiczno- Społeczny (EKES), Komitet Regionów i różne koalicje działające w ramach aktywnego społeczeństwa obywatelskiego. Wspólna Polityka Żywnościowa poszukuje najszerszej możliwej zgody co do tego, co trzeba zrobić, aby stworzyć zrównoważony system żywnościowy.

Propozycja dotyczy w pierwszym rzędzie reformy architektury unijnego systemu zarządzania (nie wymagającej bynajmniej zmian traktatów UE), tak aby przezwyciężyć izolację i niespójności unijnych struktur sektorowych i polityk, poprawić synergię i naoliwić współpracę tych, którzy pracują na rzecz zrównoważonych systemów żywienia. Obejmowałoby to stworzenie funkcji Wiceprzewodniczącego/ej Komisji Europejskiej d/s Wspólnej Polityki Żywnościowej, powołanie osób odpowiedzialnych za kwestie żywności w każdej Dyrekcji Generalnej Komisji Europejskiej, utworzenie formalnego zespołu ds. żywności w Parlamencie Europejskim oraz Rady Europejskiej Polityki Żywnościowej, wreszcie mechanizmu stałej koordynacji oraz wymiany praktyk i wiedzy o lokalnych/regionalnych inicjatywach i politykach dotyczących żywności.

W bardziej odległym terminie należałoby wprowadzić narzędzia śledzenia postępów we wdrażaniu Wspólnej Polityki Żywnościowej oraz partycypacyjny proces oceny i wdrażania innowacji technologicznych.

Takie zmiany organizacyjne mają na celu wzmocnienie i zapewnienie spójności tym elementom różnych polityk UE, które wpływają na cały łańcuch żywnościowy „od pola do talerza”, i skupienie ich wokół pięciu celów:

1. zapewnienia dostępu do ziemi, wody i zdrowych gleb,
2. odtworzenia ekosystemów rolnych odpornych na zmiany klimatyczne,
3. promocji odpowiedniej, zdrowej i zrównoważonej diety dla wszystkich,
4. budowania sprawiedliwszych, krótszych i mniej zanieczyszczających łańcuchów dostaw,
5. ukierunkowania handlu na służbę zrównoważonemu rozwojowi.

Dla każdego z tych ważnych celów raport IPES-Food wyszczególnia przeszkody i niespójności aktualnych polityk oraz propozycje krótko- i długoterminowych działań, aby je pokonać.

Miejmy nadzieję, że nowa Komisja Europejska Ursuli von der Leyen skorzysta z wielkiej pracy IPES-Food i nowa unijna polityka żywnościowa, o konieczności wprowadzenia której wspominała wielokrotnie kandydatka von der Leyen, ujrzy światło dzienne w najbliższych latach, a może nawet miesiącach. Oby.

Przypisy:

[1] Towards a Common Food Policy for the European Union, IPES-Food 2019, raport opracowany pod kierunkiem Oliviera de Schuttera.

* Artykuł w ramach międzynarodowego projektu „Fair and Healthy Food” Zielonej Fundacji Europejskiej GEF, przy wsparciu finansowym Parlamentu Europejskiego dla Zielonej Fundacji Europejskiej GEF.

Jeśli podoba Ci się to, co robimy, prosimy, rozważ możliwość wsparcia Zielonych Wiadomości. Tylko dzięki Twojej pomocy będziemy w stanie nadal prowadzić stronę i wydawać papierową wersję naszego pisma.
Jeżeli /chciałabyś/chciałbyś nam pomóc, kliknij tutaj: Chcę wesprzeć Zielone Wiadomości.

Powiązane artykuły

„Więcej rolników, lepsza żywność” – raport Nyeleni Europe ws. reformy WPR Polskie rolnictwo z „Krową+” w tle O żywności. Czas na zmianę od pola do stołu Apel Koalicji Żywa Ziemia do rolników i konsumentów Macedonia Północna – kraj szczęśliwych krów i owiec