EL PRAT DE LLOBREGAT – zielone miasto z lotniskiem

El Prat de Llobregat znajduje się w sercu obszaru metropolitarnego Barcelony i delty rzeki Llobregat. Ta lokalizacja wyjaśnia główną cechę charakterystyczną miasta: wielosektorowe użycie jego terytorium. Niewiele miast na świecie, jeśli w ogóle jakiekolwiek, mieści międzynarodowe lotnisko i port, linię kolejową dla pociągów dużych prędkości, dworzec, dwie autostrady, największą infrastrukturę regulującą obieg wody (zakłady uzdatniania i odsalania wody itd.) i …chronione obszary rolnicze, mokradła i plaże z Obszarami Specjalnej Ochrony (SPA), utworzonymi na mocy unijnej Dyrektywy w sprawie ochrony siedlisk naturalnych dzikiej fauny i flory.

Ta różnorodność sposobów wykorzystania, bogactwo terenu El Prat de Llobregat, stanowiły znakomitą pożywkę dla rozwoju zielonych idei, a więc również partii zielonych, które od lat siedemdziesiątych zdobywały większość głosów we wszystkich lokalnych wyborach, czasami rządząc miastem samodzielnie, a czasami z pomocą partii socjalistycznej.

Sukces miejskich i terytorialnych polityk w zakresie ochrony środowiska, planowania i zarządzania miał kluczowe znaczenie dla działań politycznych, w których centrum znajduje się obieg wodny, podejmowanych przez wszystkie te lata przez Initiativa per Catalunya. Powodem tego jest sytuacja, jaka zaistniała w 1979 roku: rzeka stała się czarna i pozbawiona jakiegokolwiek życia, z powodu wody napływającej z domów i fabryk; plaża była ostatnią plażą w Katalonii, na której obowiązywał zakaz kąpieli; mokradła niszczały bez żadnej opieki i ochrony; obszar rolniczy zmniejszał się na skutek prywatnych i publicznych projektów, a warstwa wodonośna ulegała zasoleniu i zbliżała się do szczytu możliwości poboru wody. Poza tym ogólny plan zagospodarowania przestrzennego obszaru metropolitalnego zakładał „przeniesienie” ostatnich czterech kilometrów rzeki o sześć kilometrów na południe, aby umożliwić rozbudowę portu.

Najważniejszym zadaniem była ochrona zasobów wód podziemnych, więc po pierwsze ogłosiliśmy oficjalnie, że są one „zagrożone”, co pozwoliło nam na wprowadzenie zakazu zwiększania poboru wody przez wszelkie podmioty prywatne czy publiczne, a po drugie założyliśmy stowarzyszenie użytkowników warstw wodonośnych (pierwsze w Hiszpanii), aby uzyskać prywatno-publiczną kontrolę i dobrowolne umowy w celu zmniejszenia zużycia wody. Środki na działalność stowarzyszenia pochodzą od lokalnej publicznej spółki wodociągowej – Aigües del Prat, S.A. (1), która pobiera wodę bezpośrednio ze zbiornika podziemnego i obsługuje 65 tys. mieszkańców, setki przedsiębiorstw, lotnisko i port.

W tym samym czasie pracowaliśmy intensywnie nad planem zagospodarowania przestrzennego, aby zapewnić warunki dla odzyskania jakości biologicznej rzeki, mokradeł i plaż. Bardzo szybko stało się jasne, ze jedynym rozwiązaniem jest zbudowanie największego w Europie zakładu uzdatniania wody, będącego w stanie oczyszczać wodę odprowadzaną przez 2 miliony ludzi i setki fabryk (w tamtym czasie całość wody wpływała bezpośrednio do rzeki a następnie na wybrzeże). Jako lokalny samorząd narzuciliśmy kilka wymogów, chociaż sam projekt musiał być inwestycją rządu centralnego:

• zakład uzdatniania wody musiał być zbudowany, a następnie zarządzany przez instytucję publiczną;
• musiał zawierać trzeci stopień oczyszczania wody;
• co najmniej 20% całej oczyszczanej wody musiało być ponownie wykorzystane, aby:

1.  zagwarantować ekologiczny poziom wody w rzece;
2. stworzyć „barierę wodną” aby zapobiec przenikaniu wody morskiej do warstw wodonośnych (konsekwencja rozbudowy portu w latach sześćdziesiątych, która zaburzyła równowagę hydrostatyczną);
3. zagwarantować wodę dla obszarów rolniczych;
4. zapewnić wodę dla zastosowań alternatywnych (przemysłowych, podlewania parków i ogrodów publicznych, czyszczenia ulic itp.);

• musiał zawierać rurociąg o długości 3,2 km od wybrzeża, w celu zapobieżenia jego skażeniu w przypadku problemów lub przerw technicznych.

Następnym krokiem po podpisaniu porozumienia było zajęcie się problemami dotyczącymi rzeki. Po pierwsze dlatego, że usytuowanie rzeki było niezbędne dla wyznaczenia lokalizacji zakładu uzdatniania, a po drugie, ponieważ ostateczne położenie rzeki miało kluczowe znaczenie dla ogólnej równowagi terytorialnej. My, Zieloni, byliśmy przeciwko jakiejkolwiek zmianie naturalnego biegu rzeki, lecz w ogólnym porozumieniu wynegocjowaliśmy ostatecznie następujące warunki dla tego projektu:

• projekt musiał obejmować rewitalizację rzeki, tak aby mogła być użytkowana przez społeczność – nie tylko na ostatnich czterech kilometrach, ale całych dziewięciu kilometrach rzeki w granicach miasta;
• musiał uwzględniać zakup 125 ha w celu utworzenia nowych mokradeł zarządzanych przez publiczne konsorcjum;
• musiał być stworzony system kontroli warstw wodonośnych i rzeki;
• musiał obejmować nawiezienie 1 mln m3 piasku dla zrównoważenia zmniejszania ilości piasku dostarczanego przez rzekę, co skutkowało przybrzeżną erozją (5-10 m każdego roku).

Inne warunki tego porozumienia były następujące: utworzenie ponad 600 ha obszarów chronionych Natura 2000 (i zakup połowy z nich przez miasto) oraz powołanie instytucji publicznej odpowiedzialnej za ochronę wszystkich terenów przyrodniczych i zarządzanie nimi.

Później ustaliliśmy też, że zbudujemy zakład odsalania, aby zapobiec dwóm zagrożeniom:

1. sytuacji kryzysowej na obszarze metropolii w przypadku dotkliwej suszy (2);
2. oraz realizacji gigantycznego projektu katalońskiej partii konserwatywnej (3), który zakładał dostarczanie wody z oddalonej o… 400 kilometrów rzeki Rodan we Francji, nad którą znajdują się liczne
   elektrownie atomowe, używające jej wody do chłodzenia.

Poza tym przez wszystkie te lata pracowaliśmy intensywnie na rzecz ochrony obszaru rolniczego Delty, dla której system nawadniania ma znaczenie kluczowe. Z tego powodu współpracowaliśmy ze Społecznością Użytkowników Kanału (organizacją będącą własnością wszystkich rolników, która kontroluje i reguluje system wodny Delty przez ostatnie 200 lat), wspomagając ją finansowo i naszymi zasobami ludzkimi.

Można powiedzieć, że w EL Prat znajduje się obecnie największa koncentracja infrastruktury wodnej i wszystkie instalacje są w całości w rękach publicznych i wspólnotowych, aby zapewnić model zrównoważony, społeczny i sprawiedliwy. Ma on zagwarantować odpowiednią ilość wody, jakość ekologiczną wody we wszystkich ekosystemach, zapewnić dostęp do niej dla wszystkich (sprawiedliwa cena i gwarancja usług dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej), oraz, co jest prawdopodobnie najważniejsze, usunąć wodę z cyklu komercyjnego.

Przypisy

(1) El Prat jest jedynym miastem na obszarze metropolitalnym Barcelony, które nie jest obsługiwane przez prywatne przedsiębiorstwo – Aigües de Barcelona. Rezultat: woda jest o 30% tańsza!

(2) Średnio co 10/12 lat z powodu klimatu śródziemnomorskiego mamy do czynienia z dotkliwymi suszami, które na skutek zmian klimatu stają się obecnie jeszcze dotkliwsze, przy czym oparte na zasadach gospodarki neoliberalnej zarządzanie wodą pociąga za sobą coraz bardziej katastrofalne konsekwencje. Ostatnia miała miejsce w 2006 roku i woda do obszaru metropolitalnego Barcelony dostarczana była statkami.

(3) Katalońska Partii Konserwatywna sprawowała władzę w Katalonii przez 45 z 50 lat istnienia rządu Katalonii.

Tłumaczenie: Jan Skoczylas

Powiązane artykuły

CZAS NA SPOŁECZNOŚĆ – Społeczna i solidarna Katalonia Zielone miasto w praktyce Miasto – nowe centrum polityczne Najbardziej zielone miasto w Anglii Budowa dróg wodnych sprzeczna z konstytucją