Belgia zamyka elektrownie jądrowe

Francuska EJ Blayais została w grudniu 1999 roku częściowo podtopiona z powodu burzowych ulewnych deszczy (a mamy ich dziś dużo więcej niż 20 lat temu). Wiatr zepchnął wodę na groblę, woda wdarła się do podziemnych tuneli serwisowych i przedarła się przez drzwi (operator EdF deklarował uprzednio, że podziemne tunele są całkowicie bezpieczne), po czym zalała i zniszczyła pompy i inny sprzęt. Przed tą powodzią EdF planowała podwyższenie grobli o 50 cm, zgodnie z wymaganiami, prace się opóźniały, a w rzeczywistości fala była o 1 m powyżej grobli. TEPCO nie wyciągnęło wniosków z wydarzeń w Blayais, co tłumaczono po katastrofie w Fukushimie tym, że uważano, że poważny wypadek był „bardzo mało prawdopodobny” i obawiano się, że modernizacja systemów bezpieczeństwa „zwiększy niepokój wśród społeczeństwa”. Jest wielce prawdopodobne, że po prostu nie chciano narażać firmy na „zbędne” koszty, zbędne wg. kalkulacji prawdopodobieństwa zdarzenia ekstremalnego na podstawie dotychczasowych doświadczeń. Niestety, ani operatorzy EJ, ani regulatorzy bezpieczeństwa jądrowego nie nadążają za bardzo szybko zmieniającą się sytuacją klimatyczną.

Transformacja energetyczna i Europejski Zielony Ład

Ogłaszając wejście ich partii do rządu, współprzewodniczący walońskiej partii Zielonych Ecolo powiedzieli m.in., że „jasne potwierdzenie przez nową koalicję rządzącą wyjścia z energii jądrowej w 2025 roku, wraz z wyrażoną silną wolą przeprowadzenia i osiągnięcia transformacji energetycznej, wysłało bardzo jasny sygnał inwestorom i pracownikom zajmującym się efektywnością energetyczną i energią odnawialną” – bo takie mają być kluczowe kierunki tej transformacji. W samym porozumieniu czytamy: „W zakresie energetyki rząd przede wszystkim rozwinie źródła odnawialne – w szczególności wiatr i energię słoneczną []. Będzie działać tak, aby energia odnawialna i oszczędność energii w większym stopniu przyczyniały się do zastępowania zanieczyszczających źródeł energii, w tym energii jądrowej.”. Przewiduje się podwojenie mocy farm wiatrowych offshore, aby osiągnąć 4 GW do 2030 r. Czytamy również: „Transformacja energetyczna stworzy nowe miejsca pracy i rozwinie nowe umiejętności w sektorach przyszłości. Daje to perspektywę reorientacji zawodowej i dodatkowego szkolenia pracowników.” Te sektory przyszłości to odnawialna i innowacyjna energia na morzu, „zazielenienie” gazu, power-to-x, produkcja energii elektrycznej z tlenków azotu, produkcja wodoru o niskiej zawartości węgla oraz wychwytywanie, ponowne wykorzystanie i składowanie CO2. Zmianie ma ulec cały model energetyki: „Magazynowanie, zarządzanie popytem, elastyczność i wzajemne połączenia będą miały kluczowe znaczenie w przyszłym, elastycznym i zdecentralizowanym systemie energetycznym, w którym odnawialne źródła energii i efektywność energetyczna będą kluczowe.” Można się też spodziewać, że szczególny nacisk zostanie położony na rozwój energetyki obywatelskiej, tzw. Rescoop, czyli kooperatyw energetycznych, gdyż jest już ich w Belgii kilkadziesiąt, a inicjatywy z zakresu tzw. gospodarki Dóbr Wspólnych (the Commons) rozwijają się bardzo dynamicznie w różnych sektorach i są programowo mocno wspierane przez Zielonych.

Zatrzymanie studni bez dna, jaką jest utrzymanie coraz starszych reaktorów jądrowych w warunkach galopującej zmiany klimatu, otworzy przestrzeń na ambitny i kompleksowy plan wdrażania polityk Europejskiego Zielonego Ładu, w ich jak najambitniejszej wersji, dla osiągnięcia redukcji emisji CO2 o 55% do 2030 r. (w stosunku do roku 1990) i pełnej neutralności klimatycznej do 2040 roku. Państwo federalne ma być na pierwszej linii, budynki publiczne mają być niskoenergetyczne, a firmy państwowe mają zapewnić sobie własne zrównoważone dostawy energii odnawialnej. Obok samej energii (w tym walce z ubóstwem energetycznym) mowa jest oczywiście także o gospodarce obiegu zamkniętego, budownictwie czy  mobilności, ale również o solidnej zmianie systemu podatkowego, w kierunku zbliżonym do dywidendy ekologicznej. Na potrzeby transformacji ekologicznej zostanie stworzony specjalny fundusz i wieloletni plan inwestycyjny. „Kryzys koronawirusa i konieczność reorientacji zawodowej wielu pracowników to historyczna szansa dla naszego kraju na przejście na inny model ekonomiczny, bardziej odporny i zrównoważony” czytamy w programie koalicyjnym.

Co do kompetencji w zakresie energetyki jądrowej, rząd Belgii nie ma zamiaru ich tracić – Belgia ma stać się liderem w zakresie demontażu elektrowni jądrowych, ma też kontynuować badania podstawowe w tej dziedzinie (w tym projekt reaktora badawczego MYRRHA). No i oczywiście postanowiono zmierzyć się z problemem zgromadzonych odpadów radioaktywnych, razem z obywatelami, np. poprzez panel obywatelski. Inny zespół roboczy, tym razem instytucjonalny, zajmie się tym, jak zapewnić długofalową ciągłość finansowania polityki dotyczącej odpadów, pomimo zaprzestania działalności przez wielu wytwórców odpadów promieniotwórczych.

Benelux od dekad inicjował i testował ważne zmiany w Unii Europejskiej. Wygląda na to, że również tym razem mała Belgia pokaże drogę, jak dokonać głębokiej transformacji na rzecz klimatu, odchodząc jednocześnie od przestarzałego atomu.