Prawo do żywności, demokracja i różnorodność
Genewa, 10 marca 2014. Specjalny sprawozdawca ONZ ds. prawa do żywności, Olivier De Schutter zaapelował o radykalną i demokratyczną zmianę światowych systemów żywnościowych, tak by zagwarantować wszystkim ludziom dostęp do odpowiedniej żywności i wolności od głodu, co jest jednym z podstawowych praw człowieka.
„Likwidacja głodu i niedożywienia jest celem, który można osiągnąć. Jednakże nie wystarczy udoskonalenie naszego obecnego systemu żywnościowego – trzeba go całkowicie zmienić”, powiedział De Schutter podczas prezentacji swojego końcowego raportu dla Komisji Praw Człowieka ONZ, po zakończeniu sześcioletniej kadencji jako Specjalny Sprawozdawca.
Ekspert ostrzegł, że obecny system jest efektywny jedynie z punktu widzenia maksymalizacji zysków agrobiznesu. „Zarówno na poziomie lokalnym, narodowym, jak i międzynarodowym, istnieje pilna konieczność dostosowania polityki do wizji alternatywnych, cieszących się demokratycznym poparciem”, powiedział.
Cele takie jak dostarczanie społecznościom różnorodnej i akceptowanej przez daną kulturę żywności, wspieranie małych gospodarstw, podtrzymywanie zasobów ziemi rolnej i wody oraz zwiększanie bezpieczeństwa żywnościowego na szczególnie wrażliwych obszarach, nie powinny być wypierane przez jednowymiarowe dążenie do zwiększania produkcji żywności.
„Największą wadą gospodarki żywnościowej jest brak demokracji. Poprzez wykorzystanie wiedzy ludzi oraz uwzględnienie ich potrzeb i preferencji w projektach ambitnej polityki żywnościowej na każdym poziomie, możemy stworzyć systemy żywnościowe, które będą trwałe i odporne”, powiedział De Schutter.
Lokalne innowacje
„Demokracja żywnościowa musi zaczynać się u samych podstaw, na poziomie wsi, regionów, miast i lokalnych samorządów”, stwierdził ekspert.
„Bezpieczeństwo żywnościowe powinno zostać zbudowane wokół zabezpieczenia zdolności małych gospodarstw rolnych do prawidłowego rozwoju”, zauważył De Schutter. „Poszanowanie ich prawa do dostępu do zasobów produkcyjnych ma pod tym względem znaczenie kluczowe”, dodał, apelując o nadanie priorytetu inwestycjom w te modele rolnictwa, które są ekologiczne i prowadzą do zmniejszenia ubóstwa.
De Schutter zwrócił się z apelem do mieszkańców miast, aby wzięli kwestię bezpieczeństwa żywnościowego w swoje własne ręce. „Do roku 2050 ponad 6 miliardów osób – więcej niż dwie trzecie ludności świata – będzie mieszkało w miastach. Miasta te muszą koniecznie określić wyzwania logistyczne i wrażliwe punkty w swoich łańcuchach dostaw żywności, i zbudować różnorodne kanały pozyskiwania żywności, w zgodzie z życzeniami, potrzebami i poglądami swoich mieszkańców”.
„Innowacje społeczne powstające we wszystkich częściach świata pokazują, w jaki sposób konsumenci miejscy mogą na nowo nawiązać kontakt z lokalnymi producentami żywności, przyczyniając się jednocześnie do redukcji ubóstwa na wsi i zwiększenia bezpieczeństwa żywnościowego”, powiedział. „Takie innowacje należy odpowiednio wspierać”.
Strategie narodowe
Ekspert ostrzegł jednak, że te lokalne inicjatywy mogą zakończyć się sukcesem tylko, jeśli otrzymają wsparcie i zostaną uzupełnione na poziomie narodowym.
„Rządy mają do odegrania główną rolę w zapewnieniu spójności strategii z prawem do żywności oraz odpowiedniej kolejności podejmowanych działań, lecz nie ma jednej, uniwersalnej recepty”, powiedział.
„W niektórych przypadkach”, stwierdził De Schutter, „priorytetem będzie promocja krótkich łańcuchów i bezpośrednich powiązań między producentami a konsumentami w celu wzmocnienia lokalnego, drobnego rolnictwa i zmniejszenia zależności od importu. W innych przypadkach, dominującą potrzebą może być wzmocnienie spółdzielni, tak aby mogły zawierać bezpieczne kontrakty z większymi kupcami”.
Podkreślił, że kluczem do sukcesu jest podejmowanie decyzji w sposób demokratyczny. „Narodowe strategie prawa do żywności powinny być współprojektowane przez bezpośrednio zainteresowanych, szczególnie przez grupy najbardziej dotknięte głodem i niedożywieniem, i należy je wesprzeć poprzez niezależne monitorowanie”.
Spójność międzynarodowa
„Tak jak inicjatywy lokalne nie mogą zakończyć się sukcesem bez wsparcia strategii narodowych, działania na poziomie krajowym, jeśli mają przynieść owoce, wymagają odpowiedniego środowiska międzynarodowego”, dodał specjalny sprawozdawca.
W swoim raporcie De Schutter podkreślił obiecujące wysiłki Komitetu ds. Światowego Bezpieczeństwa Żywnościowego ONZ (UN Committee on World Food Security – CFS) na rzecz nakłonienia rządów, społeczeństwa obywatelskiego, agencji międzynarodowych i sektora prywatnego do wspólnego działania w celu rozwiązania wyzwań stojących przed systemami żywnościowymi. Ostrzegł jednak, że „CFS pozostaje wyjątkiem pod względem wprowadzania partycypacji i demokracji na arenę globalnego zarządzania, i przyjmowania różnych wizji bezpieczeństwa żywnościowego”.
„Inne globalne organy zarządzające muszą dostosować się do ram strategicznych opracowanych przez CFS. Np. Światowa Organizacja Handlu (World Trade Organization – WTO) nie powinna utrudniać krajom rozwijającym się realizacji ambitnej polityki zmierzającej do poprawy ich bezpieczeństwa żywnościowego i inwestycji w małe gospodarstwa rodzinne”, powiedział.
Specjalny sprawozdawca podkreślił, że próby poprawy bezpieczeństwa żywnościowego podejmowane przez kraje rozwijające się mogą zakończyć się powodzeniem, jedynie jeśli podobne reformy zostaną wprowadzone na globalnej Północy.
„Kraje bogate muszą odejść od strategii rolniczych nastawionych na eksport, zostawiając w ten sposób przestrzeń dla drobnych rolników w krajach rozwijających się, aby mogli zaopatrywać rynki lokalne”, stwierdził De Schutter. „Muszą one także pohamować swoje zwiększające się coraz bardziej roszczenia do światowych zasobów ziemi rolnej, ograniczając zapotrzebowanie na paszę dla zwierząt i biopaliwa oraz redukując ilość odpadów żywnościowych”.
Artykuł jest tłumaczeniem komunikatu prasowego Specjalnego Sprawozdawcy ONZ ds. Prawa do Żywności. Polski przekład ukazał się pierwotnie na stronie Ekobudyzm.pl. Końcowy Raport Specjalnego Sprawozdawcy ds. prawa do żywności (w jezyku angielskim) można przeczytać tutaj: [pdf]. Przeł. Jan Skoczylas.
Powiązane artykuły
Jeśli nie zaznaczono inaczej, materiał nie może być powielany bez zgody redakcji.