Umowa handlowa UE-USA grozi ekspansją szczelinowania
Komunikat prasowy organizacji: Friends of the Earth Europe, Corporate Europe Observatory, Sierra Club, Tansnational Institute, Powershift i Blue Planet Project.
Opublikowany 6 marca raport Friends of the Earth Europe, Corporate Europe Observatory i innych wymienionych organizacji ujawnia, że umowa handlowa pomiędzy Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi (TTIP) grozi uchyleniem furtki dla ekspansji szczelinowania w Europie i USA. Częścią negocjowanej obecnie umowy są zapisy dotyczące rozstrzygania sporów pomiędzy państwami a inwestorami. Jeśli zostaną przyjęte, to przedsiębiorstwa wydobywcze będą mogły wnosić do prywatnych trybunałów handlowych pozwy przeciwko rządom państw, które chciałyby wprowadzić regulacje bądź zabronić stosowania niebezpiecznej technologii szczelinowania hydraulicznego i wydobycia niekonwencjonalnych paliw kopalnych. Organizacje społeczne i ekologiczne domagają się, aby Unia Europejska wyłączyła tego rodzaju zapisy z umów handlowych.
Zawarta w umowie klauzula, nazywana mechanizmem „rozstrzygania sporów pomiędzy inwestorami a państwami” (Investor-State Dispute Settlement, ISDS) może umożliwić przedsiębiorstwom zgłaszanie roszczeń o odszkodowania w prywatnych, sprzyjających inwestorom sądach arbitrażowych, jeżeli uznają, że ich inwestycje (w tym przyszłe zyski), ucierpią na skutek zmian uregulowań prawnych lub polityki.
Taka klauzula znacznie utrudniłaby państwom wprowadzenie zakazu bądź surowych przepisów regulujących stosowanie technologii szczelinowania przy wydobyciu gazu łupkowego i innych niekonwencjonalnych paliw kopalnych, z powodu lęku przed potencjalną groźbą wielomilionowych odszkodowań. Dowody niszczącego wpływu szczelinowania na środowisko czy sprzeciw obywateli i lokalnych społeczności nie miałyby żadnego znaczenia.
Patrząc szerzej, klauzula ISDS udaremniłaby zapewne również wysiłki rządów na rzecz przeciwdziałania globalnemu ociepleniu i zmniejszenia uzależnienia od paliw kopalnych, stwierdza raport. Antoine Simon, aktywista antyłupkowy z organizacji Friends of the Earth powiedział:
Przyznanie firmom większych praw w ramach umowy handlowej między Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi osłabiłoby rosnący w siłę sprzeciw wobec szczelinowania hydraulicznego w Europie. Firmy energetyczne nie mogą otrzymać prawa do podważania demokratycznie przyjętych regulacji prawnych, mających na celu ochronę środowiska i zdrowia obywateli. Mówiąc wprost, jest to przedkładanie zysków nad dobro ludzi, planety i demokrację.
Wiele państw członkowskich UE jest w tej chwili w trakcie oceny zagrożeń ekologicznych i zdrowotnych związanych z wydobyciem gazu łupkowego, innych rodzajów niekonwencjonalnego gazu oraz ropy. (Przykłady z powiększającego się wciąż materiału dowodowego na temat szkodliwych skutków produkcji gazu, w tym szczelinowania i usuwania odpadów, można znaleźć w Memorandum Regarding Developments Concerning The Risks of Shale Gas Development Since Fall 2012 ).
Powszechny sprzeciw społeczny po obu stronach Atlantyku doprowadził do uchwalenia w wielu krajach i regionach moratoriów, zakazów i surowych przepisów dotyczących szczelinowania. W styczniu 2013 r. ok. 400 organizacji obywatelskich opublikowało list sprzeciwu wobec wydobycia niekonwencjonalnych paliw kopalnych za pomocą szkodliwych technologii, takich jak szczelinowanie. Obecnie zakaz szczelinowania obowiązuje we Francji i Bułgarii, zaś kilka innych krajów, w tym Niemcy, Irlandia, Dania i Republika Czeska, wprowadziło moratoria. Austria i Litwa zaostrzyły przepisy, wydobycie gazu łupkowego metodą szczelinowania zostało wstrzymane w Hiszpanii i Holandii w wyniku masowego sprzeciwu obywateli. Zakazy szczelinowania obowiązują w amerykańskich stanach: Vermont, New Jersey i Nowy Jork oraz w okręgach miejskich w Kolorado, Teksasie, Ohio, Pensylwanii i Północnej Karolinie.
Specjalne prawa inwestorów zawarte w podobnych umowach handlowych były już nieraz wykorzystywane przez przedsiębiorstwa w celu zaskarżenia przepisów chroniących społeczności i środowisko. Na mocy Północnoamerykańskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (North American Free Trade Agreement – NAFTA) pomiędzy USA, Kanadą i Meksykiem amerykańska firma energetyczna Lone Pine Resources pozwała Kanadę o 250 mln. dol. kanadyjskich odszkodowania po tym, gdy prowincja Quebec wprowadziła moratorium na szczelinowanie.
Ilana Solmon, dyrektorka programu odpowiedzialnego handlu w największej obywatelskiej organizacji ekologicznej w USA, Sierra Club, powiedziała:
Wymiana handlowa powinna sprzyjać wzmacnianiu gospodarek, chroniąc jednocześnie rodziny i społeczności – nie powinna ich nigdy narażać na niebezpieczeństwo. Bezczelny pozew Lone Pine pokazuje, w jaki sposób przepisy o rozstrzyganiu sporów pomiędzy inwestorami a państwami zagrażają ludziom i naszemu środowisku, pozwalając wielkim korporacjom na atakowanie zdroworozsądkowej polityki. Potrzebujemy ochrony przed niebezpiecznymi praktykami, takimi jak szczelinowanie, i wielkie korporacje naftowe i gazowe nie powinny używać handlu jako karty atutowej w celu przeforsowania swoich projektów.
W UE rosnący sprzeciw wobec rozmów handlowych pomiędzy UE a USA zmusił Komisję Europejską do czasowego zawieszenia negocjacji i ogłoszenia publicznych konsultacji w sprawie ISDS. Jednakże Komisja dała już do zrozumienia, że nie zamierza rezygnować z kontrowersyjnych praw korporacji, a jedynie planuje je zreformować. Proponowana umowa handlowa z Kanadą (CETA) również przewiduje zawarcie podobnych praw dla przedsiębiorstw. Według aktywistów włączenie ich do porozumienia między UE a USA nada mechanizmowi arbitrażu inwestycyjnego bezprecedensowy zasięg.
Aktywistka antykorporacyjna z organizacji Corporate Europe Observatory, Pia Eberhardt powiedziała:
Ataki inwestorów na państwa, takie jak zakwestionowane moratorium na szczelinowanie w Kanadzie przez Lone Pine, pokazują, jaki jest prawdziwy cel klauzul o rozstrzyganiu sporów między inwestorami a państwami. Jest nim przejęcie władzy przez korporacje – ograniczenie demokracji i polityki służącej ochronie ludzi i planety. Ten system nie może być złagodzony – należy go całkowicie porzucić.
Szerokie spektrum organizacji obywatelskich po obu stronach Atlantyku naciska na UE i USA, aby nie włączały kontrowersyjnego systemu ISDS do umów handlowych, w tym do porozumienia między UE a Kanadą.
Artykuł ze strony Corporate Europe Observatory, dostępny na licencji CC-BY-NC-SA. Przeł. Jan Skoczylas.
Powiązane artykuły
Jeśli nie zaznaczono inaczej, materiał nie może być powielany bez zgody redakcji.