Zarządzanie energią – zawód przyszłości
Zrównoważona gospodarka wymaga zarządzania energią i wodą – do której przygotowania, ogrzania i oczyszczania także potrzebujemy zresztą energii.
Zarządzanie energią oznacza, że podejmujemy działania pozwalające na uzyskanie komfortu cieplnego, ciepłej wody czy oświetlenia za pomocą jak najmniejszej jej ilości. W przypadku produkcji i usług dotyczy jak najoszczędniejszego zużycia energii na jednostkę produkcji czy usługę.
Należy jednak pamiętać, że oszczędność energii kosztem jakości mikroklimatu w pomieszczeniach prowadzi do skutków odwrotnych do zamierzonych – znaczący spadek wydajności pracy i zagraża zdrowiu użytkowników.
Bez procedur zarządzania energią nie możemy się spodziewać zaplanowanej redukcji zużycia, nawet jeśli zrealizujemy inwestycje energooszczędne. Wynika to nie tylko z obiektywnych procesów starzenia się inwestycji, ale przede wszystkim ze znaczącego wpływu ludzkich zachowań na ostateczny wynik energetyczny.
By inwestycje w podniesienie efektywności energetycznej przyniosły oczekiwany efekt, muszą być spełnione trzy konieczne warunki:
– wysokiej jakości audyt,
– zapewnienie jakości wykonania inwestycji,
– wdrożenie procedury zarządzania energią opisanej w Normie PN-EN ISO 50001:2012.
Systemy zarządzania energią
Dla spełnienia pierwszego i trzeciego z tych warunków potrzebni są fachowcy o niezbyt popularnej obecnie specjalności.
Pierwszy z nich to Audytor Energetyczny. To zawód powołany w Polsce Ustawą o wspieraniu termomodernizacji w roku 1998, a więc wcześniej niż go ukonstytuowała Dyrektywa 2002/91/EU. Wymaga on bardzo dużych kompetencji i jeszcze większej kreatywności.
Zadaniem Audytora jest dokonanie diagnozy identyfikującej jakościowo i ilościowo profil aktualnego zapotrzebowania na energię. Powinien on w miarę precyzyjnie określić ile energii tracimy przez przegrody budowlane, a ile potrzebujemy na podgrzanie powietrza wentylacyjnego. Ile marnuje niesprawny piec, a ile tracimy na nieizolowanych rurach, i tak dalej.
Po dokonaniu diagnozy następuje kreatywna cześć jego zadania. Musi on zaproponować optymalny, z punktu widzenia kosztu uzyskania efektu, sposób na zmniejszenie zużycia energii. Ponieważ zużycie energii dotyczy wielu powiązanych ze sobą procesów, sposób wykonania tej optymalizacji jest domeną czegoś co nazywamy sztuką inżynierską.
Audytora cechować musi nie tylko doskonała znajomość procesów, w których wykorzystywana jest energia, ale także znajomość rynku urządzeń i technologii mogących obniżyć nasze na nią zapotrzebowanie.
Drugim zawodem, a nawet grupą zawodów, są fachowcy w specjalnościach związanych z zarządzaniem energią. Jak pokazują doświadczenia pod każdą szerokością geograficzną, podstawą racjonalizacji użytkowania energii jest jej pomiar. Pierwszym krokiem jest tu opomiarowanie zużycia mediów w każdym budynku. Oczywiście zainstalowanie liczników energii cieplnej, elektrycznej i ciepłej i zimniej wody nie przyniesie żadnych efektów, jeżeli nie będą one na bieżąco odczytywanie.
Właśnie dlatego we wstępie normy PN-EN ISO 50001:2012 zapisano: „Skuteczność działania systemu zależy od zaangażowania na wszystkich poziomach działania danej organizacji, a zwłaszcza naczelnego kierownictwa”. Jak wynika z doświadczenia, nie sposób uzyskać zamierzonego efektu działań zmierzających do obniżenia rachunków za energię, jeśli informacja o bieżącym zużyciu nie będzie raportowana członkowi bezpośredniego kierownictwa jednostki samorządu.
Opomiarowanie energii umożliwia nie tylko uzyskanie informacji o aktualnym zużyciu, co mogło by być mało przydatne, ale też o zmianie energochłonności budynku. Taka informacja może i powinna przekładać się na działania operacyjne, które w przypadku wzrostu energochłonności powinny prowadzić do zidentyfikowania przyczyny i jej usunięcia.
Krok po kroku
Opisany w Normie system zarządzania energią opiera się na metodologii ciągłego doskonalenia znanej jako „Plan-Do-Check-Act” (PDCA), czyli „Planuj – Wykonaj- Sprawdź –Działaj”.
Metoda PDCA wprowadza zarządzanie energią do codziennej praktyki organizacyjnej.
W kontekście zarządzania energią metoda PDCA może być przedstawiona w następujący sposób:
– Planuj: Wykonaj przegląd energetyczny, w ramach którego należy dokonać rocznego zestawienia rachunków za energię i na ich podstawie obliczyć wskaźnik zużycia energii na jednostkę powierzchni i zużycie ciepłej wody na osobę. Zidentyfikuj brakujące liczniki i zaplanuj ich zainstalowanie (najczęściej brakuje liczników ciepłej wody). Wykonaj audyt energetyczny i wyznacz cele i zadania oraz przygotuj plany działania konieczne do osiągnięcia rezultatów, które poprawią wynik energetyczny.
– Wykonaj: Projekty dla zaplanowanych na podstawie audytu inwestycji oraz zaprojektowane inwestycje.
– Sprawdź: Monitoruj na bieżąco pomiary liczników energii, a także sprawozdawaj wskaźniki efektywności energetycznej;
– Działaj: Podejmij sukcesywnie kolejne inwestycje wynikające z Audytu Energetycznego oraz inne kroki na rzecz ciągłego doskonalenia wyniku energetycznego i systemu zarządzania energią.
Czas na zmiany!
Zarządzanie energią jest jedynym sposobem uzyskania trwałych efektów inwestycji energooszczędnych. Dzięki zaangażowaniu kierownictwa jednostki zmienia mentalność szeregowych pracowników i użytkowników budynków.
Fakt, że zmiany w zapotrzebowaniu na energię są przedmiotem analiz i działań prowadzi do zmian w zachowaniach użytkowników. Zrozumienie przez nich związku pomiędzy zachowaniami a zużyciem energii jest praktycznie jedynym sposobem zachowania trwałości efektu energetycznego inwestycji.
Nie brak przypadków braku efektu inwestycji energooszczędnej w wyniku zachowań użytkowników, którzy nie rozumieją sensu zmian towarzyszących inwestycji. W jednym z przykładów badania POE (Post Occupation Evaluation) pokazały, że przyczyną nieuzyskania efektu kompleksowej termomodernizacji był wzrost temperatury w mieszkaniach do poziomu 25°C i otwieranie okien, gdy było za ciepło.
Ważnym elementem inwestycji są zatem działania informacyjne dla użytkowników, którzy muszą mieć świadomość celów prowadzonych inwestycji.
Jak widać, uzyskanie trwałych oszczędności energetycznych wymaga profesjonalnego zarządzania. Każdy budynek użyteczności publicznej i każdy budynek wielorodzinny powinien być obsługiwany przez osobę o kompetencjach zarządcy energią. Pokazuje to potencjał zatrudnienia w tym sektorze.
Zdj. Wikipedia na licencji CC BY-SA 3.0
Powiązane artykuły
Jeśli nie zaznaczono inaczej, materiał nie może być powielany bez zgody redakcji.