Ochrona Puszczy Białowieskiej: Co się stanie, gdy ją zaniedbamy?

Puszcza Białowieska to nie tylko las – to jeden z ostatnich pierwotnych kompleksów leśnych Europy, miejsce o wyjątkowej wartości przyrodniczej i kulturowej, które dziś potrzebuje naszego wsparcia. Od 7 lipca do 18 sierpnia 2025 roku trwają konsultacje społeczne dotyczące Planu zarządzania Obiektem Światowego Dziedzictwa Białowieża Forest. To historyczna szansa na zabezpieczenie przyszłości tego unikalnego ekosystemu.

Królewska Puszcza – zabezpieczenie dla Korony

Białowieska Knieja od wieków była czymś więcej niż tylko lasem – to symbol królewskiego dziedzictwa i dalekowzroczności. Jej wyjątkowy status zaczął się za panowania Władysława Jagiełły, który – jak pisał Jan Długosz – polował tu w 1409 roku, przygotowując zapasy zwierzyny przed decydującym starciem z Krzyżakami pod Grunwaldem.

Dla króla puszcza była strategicznym zapleczem – miejscem, gdzie można było pozyskać żywność i przygotować się logistycznie do wojny. Takie wykorzystanie zasobów naturalnych świadczyło o mądrości i odpowiedzialności władcy, który widział w puszczy gwarancję bezpieczeństwa dla Korony w trudnych czasach.

Włączenie Puszczy Białowieskiej do królewskich majątków zapewniło jej ochronę na wieki i pozwoliło zachować pierwotny charakter aż do dziś.

Niepowtarzalna wartość Puszczy Białowieskiej

W tym kontekście warto przypomnieć, że puszcza to nie tylko miejsce przyrodnicze. To jedyny dużej wielkości las na niżu europejskim zachowany w stanie zbliżonym do naturalnego. Jej ciągłość pokrywy leśnej trwa od prawie 12 tysięcy lat – od ustąpienia ostatniego lodowca.

Różnorodność biologiczna Puszczy jest wręcz oszałamiająca. Na jej terenie występuje:

• około 50% gatunków polskiej flory naczyniowej,

• ponad 3500 gatunków grzybów,

• 325 gatunków porostów,

• około 240 gatunków ptaków,

• 59 gatunków ssaków, w tym największa wolno żyjąca populacja żubra na świecie.

Istotna cenność przyrodnicza Puszczy Białowieskiej wynika z wysokiej różnorodności biologicznej i funkcjonowania naturalnych ekosystemów leśnych” – to właśnie ta wyjątkowość sprawia, że miejsce to ma rangę światowego dziedzictwa.

Społeczne poparcie dla ochrony

Najnowsze badania opinii publicznej przeprowadzone przez firmę Quantify na zlecenie Instytutu Ochrony Środowiska pokazują jasno: Polacy chcą chronić Puszczę Białowieską. Wyniki są jednoznaczne:

• Od 96 do 100% respondentów słyszało o Puszczy Białowieskiej,

• Od 84 do 92% ankietowanych popiera objęcie całego obszaru puszczy ochroną zapewniającą pierwszeństwo naturalnych procesów,

• Około 70-79% badanych sprzeciwia się pozyskiwaniu drewna w puszczy.

Szczególnie ważne jest to, że poparcie dla ochrony jest wysokie również wśród mieszkańców regionu – 84% mieszkańców województwa podlaskiego i 89% mieszkańców gmin z terenu puszczy opowiada się za priorytetem naturalnych procesów.

Korzyści ekonomiczne z ochrony przewyższają zyski z wycinki

Fakty są bezlitosne: korzyści rekreacyjne z Puszczy są 27-krotnie większe od średnich korzyści ekonomicznych generowanych przez Nadleśnictwo Białowieża . Puszcza generuje rocznie strumień korzyści rekreacyjnych w wysokości 11,5 miliona złotych, co odpowiada całkowitej wartości rekreacyjnej zasobu równej 287 mln złotych .

Turystyka ekologiczna to przyszłość tego regionu, nie wycinka drzew.  Każdy złoty zainwestowany w ochronę zwraca się wielokrotnie poprzez rozwój ekoturystyki, badania naukowe i prestiż międzynarodowy.

Zagrożenie statusem UNESCO

Z perspektywy międzynarodowej sytuacja jest równie poważna.

Bez skutecznej ochrony Puszczy Białowieskiej grozi utrata statusu Światowego Dziedzictwa UNESCO. Już w przeszłości obiekt był bliski wpisania na Listę Światowego Dziedzictwa w Zagrożeniu z powodu nielegalnych wycinek z 2017 roku.

„Jako organizacja od 35 lat zaangażowana w ochronę Puszczy Białowieskiej oczekujemy trwałego zabezpieczenia tego unikatowego lasu. Jakiekolwiek odstępstwa oznaczają bowiem, że do Puszczy Białowieskiej wrócą piły” – ostrzega Radosław Ślusarczyk z Pracowni na rzecz Wszystkich Istot.

Utrata statusu UNESCO oznaczałaby nie tylko międzynarodowy blamaż, ale także realną zapaść regionu, który korzysta z prestiżu i środków związanych z tym statusem.

Plan zarządzania – kompromis czy zagrożenie?

Warto też zrozumieć, co dokładnie oznacza plan zarządzania.

Nowy Plan zarządzania zakłada podział puszczy na cztery strefy ochronne. Szczególnie kontrowersyjna jest strefa IV, obejmująca ponad 2 tysiące hektarów (ponad 3,7% powierzchni puszczy), gdzie dopuszczone będą ograniczone zabiegi leśne.

Strefa IV, choć niewielka powierzchniowo, to obszar, gdzie dopuszcza się ograniczone cięcia drzew. Choć mają one służyć ochronie, istnieje ryzyko, że mogą być wykorzystywane do gospodarczej wycinki, co zagraża naturalnemu charakterowi puszczy. Organizacje pozarządowe ostrzegają, że jakiekolwiek odstępstwa od pełnej ochrony otwierają drogę do powrotu gospodarki leśnej.

„Puszcza moich marzeń, to przede wszystkim puszcza z zerowym pozyskaniem. Próbowaliśmy wiele. Ostatnie osiem lat pokazało, że się da. Przez osiem lat tu nikt nigdzie nie tnie” – podkreślała Katarzyna Jagiełło podczas dyskusji w Białowieży, nawiązując do okresu faktycznego braku wycinki od 2017 roku.

Dlaczego Twoja opinia ma znaczenie?

Dlatego tak ważne jest, aby każdy głos się liczył.

Konsultacje społeczne to jedyna realna szansa obywateli na wpłynięcie na przyszłość Puszczy. Plan zarządzania będzie obowiązywał do 2050 roku, wyznaczając standardy ochrony na kolejne 25 lat.

W czasach kryzysu klimatycznego i postępującej utraty różnorodności biologicznej głos społeczeństwa w sprawie ochrony Puszczy Białowieskiej nie może zostać zignorowany. To już nie tylko kwestia nauki czy polityki – to pytanie o nasze wspólne wartości.

Jak wziąć udział w konsultacjach?

Oto jak możesz się zaangażować.

• Prześlij uwagi mailowo na adres: puszcza@ios.edu.pl

• Wyślij je pocztą na adres Instytutu Ochrony Środowiska

• Weź udział w spotkaniach konsultacyjnych organizowanych w regionie

Czas działać

Nie możemy zwlekać z działaniem.

Konsultacje potrwają tylko do 18 sierpnia 2025 roku. To 45 dni, które mogą zadecydować o losach najcenniejszego lasu Europy na kolejne dekady. Nie możemy pozwolić, by krótkowzroczne interesy przeważyły nad długofalową odpowiedzialnością za środowisko.

Puszcza Białowieska potrzebuje każdego z nas. Weź udział w konsultacjach, wyraź swoją opinię, przekonaj znajomych. To miejsce, które „zachowało ciągłość pokrywy leśnej od ostatniego zlodowacenia” i przetrwało 11 tysięcy lat naturalnych procesów, zasługuje na naszą ochronę.

Jutro może być za późno. Dziś możemy jeszcze zadecydować o przyszłości tego wyjątkowego miejsca. Ratujmy Puszczę Białowieską – dla siebie, dla przyszłych pokoleń, dla świata.