Młodzi, odważni i niedostatecznie wspierani

Dlaczego młodzieżowe ruchy klimatyczne globalnego południa zasługują na więcej niż oklaski?

Od podnoszącego się poziomu mórz na wyspach Pacyfiku po spalone słońcem pola uprawne Sahelu, młodzi ludzie z Globalnego Południa stoją na pierwszej linii frontu walki z kryzysem klimatycznym – i nie zamierzają stać bezczynnie. W Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej młodzieżowe ruchy klimatyczne mobilizują się w istotny, a często niedoceniany sposób: sadząc drzewa, sprzątając wybrzeża, lobbując na rzecz zmian politycznych i domagając się sprawiedliwości klimatycznej od decydentów. Ale nawet gdy ci młodzi aktywiści odważnie robią swoje, świat wciąż nie robi tego, co do niego należy. 

Liberia: studium przypadku wytrwałości młodych

W Liberii, jednym z najbardziej narażonych na skutki zmian klimatu krajów Afryki Zachodniej, oznaki kryzysu klimatycznego są już widoczne. Podnoszenie się poziomu morza zagraża nadmorskim miastom, takim jak Monrovia, zalewając domy w dzielnicach takich jak West Point. Nieregularne opady deszczu negatywnie wpływają na rolnictwo, które jest podstawą utrzymania dla mieszkańców wsi. Napływ słonej wody wzdłuż obszarów nadrzecznych zmniejsza plony, a powodzie regularnie niszczą infrastrukturę i powodują przymusowe przesiedlenia rodzin.

W obliczu tych narastających wyzwań młodzi Liberyjczycy nie zamierzają pozostawać bezczynni. Na ulicach Paynesville i Monrovii organizacje młodzieżowe przejęły inicjatywę – organizują comiesięczne akcje sprzątania. To coś więcej niż tylko upiększanie okolicy. Sprzątając, aktywiści udrażniają systemy odwadniające, ograniczają lęgowiska komarów i przywracają poczucie dumy lokalnej społeczności. Podczas jednej z takich akcji sprzątania spotkałem nastoletnią wolontariuszkę o rękach ubrudzonych od plastikowych śmieci wyciąganych z zablokowanego kanału. Z determinacją w głosie powiedziała: „Wiemy, że rząd tego nie zrobi. Jeśli sami u siebie nie posprzątamy, to my będziemy chorować, nie kto inny”. Tego rodzaju oddolne przywództwo, utrzymujące się bez zewnętrznego wsparcia, to właśnie aktywizm klimatyczny w najczystszej postaci.

Takie akcje sprzątania działają przy ograniczonych budżetach i zasobach. Narzędzia są pożyczane, rękawice używane przez wiele osób, a poczęstunek symboliczny. To, co już dobrze działa, czyli zaangażowanie i solidarność młodzieży, mogłoby działać na większą skalę, gdyby otrzymało bezpośrednie finansowanie i wsparcie logistyczne.

Edukacja klimatyczna i świadomość

W wiejskich hrabstwach, takich jak Bong i Grand Bassa, młodzi liderzy prowadzą edukację klimatyczną za pomocą innowacyjnych metod. Eko-kluby w szkołach stały się przestrzeniami, gdzie uczniowie debatują nad polityką klimatyczną, wystawiają sztuki teatralne na temat ochrony środowiska, a nawet zakładają ogrody społecznościowe. W jednej ze szkół dzieci z dumą pokazały mi maniok i warzywa, które uprawiały. Wyjaśniły też, jak ściółkowanie zatrzymuje wilgoć w glebie – to prosta, ale skuteczna strategia adaptacji do ocieplającego się klimatu.

Siła tych programów tkwi w ich kreatywności i wartości dla lokalnego życia. Często jednak brakuje im materiałów dydaktycznych, bazy szkoleniowej i funduszy na rozwój. Wsparte niewielkimi grantami i fachowym doradztwem, takie inicjatywy edukacyjne mogłyby zainspirować tysiące młodych Liberyjczyków do stania się liderami w walce o klimat.

 

Wpływ na politykę i sukcesy na szczeblu kraju

Liberyjska młodzież działa nie tylko lokalnie,  kształtuje również politykę krajową. Niedawno młodzi działacze odegrali kluczową rolę w doprowadzeniu do tego, że do zaktualizowanego krajowego planu redukcji gazów cieplarnianych i adaptacji do zmian klimatu (Nationally Determined Contribution, NDC 3.0) włączono ochronę ekosystemów słodkowodnych Liberii, a także uwzględniono w nim formalną zasadę współpracy z młodzieżą przy realizacji celów klimatycznych (Universal Youth Clause). Były to przełomowe osiągnięcia, symbolizujące, jak wytrwałe działania młodych ludzi mogą wpływać na krajowe priorytety klimatyczne.

Jednak po sukcesach na papierze musi przyjść implementacja. Bez odpowiedniego finansowania i wsparcia technicznego zobowiązania mogą pozostać jedynie ambicjami. Młodzi ludzie, którzy walczyli o uwzględnienie tych spraw w polityce, stoją teraz przed trudniejszym zadaniem – muszą domagać się odpowiedzialności i zadbania, by ​​obietnice przerodziły się w namacalne zmiany.

Oddolna innowacja: przekształcanie odpadów w nowe możliwości 

Poza polityką i edukacją młodzi innowatorzy są pionierami praktycznych rozwiązań klimatycznych. W hrabstwie Grand Cape Mount grupa młodych ludzi eksperymentuje z przetwarzaniem odpadów rolniczych na brykiety, oferując czystszą alternatywę dla węgla drzewnego. Te innowacje nie tylko pomagają rozwiązać problem deforestacji, ale także zapewniają tańsze źródła energii dla gospodarstw domowych.

Takie oddolne projekty mają ogromny potencjał, ale pozostają słabo rozwinięte z powodu braku centrów inkubacji, doradztwa i wsparcia finansowego. To, co już dobrze działa, to pomysłowość i nastawienie młodzieży na rozwiązywanie problemów; to, co mogłoby działać lepiej, to tworzenie sprzyjającego środowiska, w którym takie pomysły mogłyby być rozwijane na większą skalę.

Wspólne zmagania całego Globalnego Południa

Opisane sytuacje  z Liberii powtarzają się w innych krajach Globalnego Południa. W Bangladeszu młode kobiety prowadzą warsztaty adaptacji w wioskach narażonych na powodzie. W Brazylii rdzenna młodzież ryzykuje życie, broniąc lasów. W nadmorskiej Nigerii projekty eko-mapowania prowadzone przez młodzież pomagają społecznościom adaptować się do erozji wybrzeża. Na Fidżi młodzi biolodzy morscy przywracają do życia rafy koralowe. Nie są to jedynie symboliczne działania. Zrodzone są  z doświadczenia, zakorzenione w rdzennej wiedzy, napędzane pilną potrzebą.

 

W przeciwieństwie do swoich rówieśników z Globalnej Północy, młodzież z Globalnego Południa napotyka na potężne bariery: brak finansowania działań klimatycznych, ograniczony dostęp do internetu, restrykcyjne systemy wizowe i ograniczony udział w międzynarodowych szczytach, sprowadzany do symbolicznych wystąpień. A jednak, pomimo tych systemowych przeszkód, młodzi nie ustają we wprowadzaniu innowacji, organizowaniu się i dostarczaniu przełomowych rozwiązań.

Co musi się zmienić

Już zbyt długo globalne poparcie dla działań klimatycznych młodzieży ogranicza się do udostępniania postów w mediach społecznościowych i symbolicznych zaproszeń na panele. Potrzebne są rzeczywiste inwestycje i strukturalne włączenie młodych. Oznacza to:

• Finansowanie, które jest bezpośrednie i dostępne dla oddolnych organizacji młodzieżowych.
• Stałe miejsce dla młodzieży na negocjacjach klimatycznych i możliwość udziału w podejmowaniu decyzji.
• Programy budowania przywództwa w polityce, rzecznictwie i naukach o środowisku.
• Uczciwe warunki przyznawania wiz i podróży na fora międzynarodowe.
• Ramy prawne zapewniające i promujące udział młodzieży w działaniach klimatycznych.

Nie podejmując tych kroków, świat ryzykuje odsunięcie na bok swoich najpotężniejszych agentów zmian – młodych ludzi.

Test globalnej solidarności

Jeśli kryzys klimatyczny czegoś nas nauczył, to tego, że żaden region nie jest w stanie rozwiązać tego problemu samodzielnie. Modele rozwijane przez młodych ludzi w Liberii, Bangladeszu, Brazylii, Nigerii, Fidżi i innych krajach nie są przeznaczone tylko dla ich własnych społeczności – są wzorcami dla całego świata.

Wspieranie działań młodzieży na rzecz klimatu to nie działalność charytatywna. To kwestia odpowiedzialności klimatycznej, sprawiedliwości i przetrwania. Młodzi ludzie nie są jedynie przypisem w polityce klimatycznej; to oni są na pierwszej linii frontu walki o naszą wspólną przyszłość. Pytanie brzmi, czy społeczność międzynarodowa dostrzeże tę prawdę – i zacznie działać – zanim skończy nam się czas.

 

O Autorze

Teddy P. Taylor jest młodym liderem z Republiki Liberii, promującym edukację klimatyczną, wzmacnianie pozycji młodzieży i odporność ekosystemów. Jako kluczowy uczestnik krajowych i międzynarodowych forów klimatycznych – w szczególności w ramach inicjatywy Akcja na rzecz Klimatu (Action for Climate Empowerment – ACE) oraz Ochrona Ekosystemów Wód Słodkich (Freshwater Ecosystems Protection and Conservation) – wzmocnił globalną obecność Liberii w sprawach klimatu i zainicjował strategiczne inicjatywy w zakresie edukacji klimatycznej, ochrony wód słodkich i zaangażowania młodzieży. Pracuje jako Asystent ds. Zmian Klimatu i Krajowy Punkt Kontaktowy ds. ACE w Agencji Ochrony Środowiska Liberii.