Godna starość po polsku
Czy w Polsce możliwa jest godna starość? Bartłomiej Kozek omawia publikację OMS im. Lassalle’a „Z godnością w jesień życia”.
Niedawno pisaliśmy o pomysłach na poprawę jakości życia osób starszych w różnych krajach Europy. Próbę sportretowania sytuacji seniorek i seniorów w Polsce podjął Ośrodek Myśli Społecznej im. Lassalle’a. Jaki obraz tej grupy wyłania się z raportu „Z godnością w jesień życia”?
Wrocławski think-tank kierowany przez Michała Syskę podjął się zadania zaprezentowania społecznej i ekonomicznej rzeczywistości osób starszych. Na kolejnych stronach publikacji możemy przeczytać o takich kwestiach, jak ubóstwo, jakość opieki społecznej i zdrowotnej, system emerytalny czy też groźba wykluczenia cyfrowego.
Okazuje się, że w społecznym odbiorze (o medialnym dyskursie nie wspominając) panuje niemało przesądów na temat sytuacji osób po 50. roku życia. Choćby założenie, że osoby trafiające na emeryturę, które mogą liczyć na stałe wypłaty świadczeń, są grupą relatywnie słabiej zagrożoną ubóstwem niż wiele innych. Tymczasem ich sytuacja wcale nie jest tak różowa. W efekcie reformy emerytalnej rządu Buzka kwota zastąpienia płacy będzie w większości przypadków niższa niż w poprzednim systemie, wskutek czego położenie osób starszych może ulegać dalszemu pogorszeniu. Jak wskazuje Rafał Bakalarczyk, osoby 65+ w Polsce są najbardziej w Europie narażone na życie w deprywacji materialnej, oznaczającej niezaspokojenie podstawowych potrzeb materialnych, takich jak chociażby dostęp do łazienki. Pod tym względem Polska lokuje się na niechlubnym 4. miejscu w Europie: problem ten dotyka aż 39% osób powyżej 65. roku życia. Dla porównania – na Węgrzech wskaźnik ten wynosi 35%, w Czechach – 17%, we Francji – 10%, a w Niemczech – 7%. Innym zauważalnym problemem jest niski udział pieniędzy pozostających do dyspozycji osób starszych po uiszczeniu opłat stałych. Po ich uiszczeniu w gospodarstwach emeryckich pozostaje jedynie 12,8% całości dochodów, gorsza sytuacja panuje jedynie u rencistek i rencistów (6,4%), podczas gdy w gospodarstwach pracowników wskaźnik ten wynosi 18,4% dochodów, a u prowadzących samodzielną działalność gospodarczą – 17,8%.
Jak zauważa w kolejnym tekście Bakalarczyk, pozostawanie opieki nad osobami starszymi głównie w obrębie rodziny niesie ze sobą koszty społeczne i ekonomiczne. Brak integracji polityki w dziedzinie ochrony zdrowia, dostępności przestrzeni publicznej czy też pomocy społecznej oznacza, że nie jesteśmy przygotowani na trwający proces starzenia się społeczeństwa. Słaba dostępność usług opieki instytucjonalnej często prowadzi do wypadnięcia osób podejmujących opiekę nad bliskimi z rynku pracy, co oznacza dla nich znaczne przemęczenie (aż po konieczność korzystania z opieki medycznej i psychologicznej) i – w sytuacji słabej oferty zasiłkowej – najczęściej pogorszenie sytuacji materialnej. Bez zwiększenia kwot środków budżetowych przeznaczanych na zapewnienie szerszej dostępności opieki nad osobami starszymi (np. w postaci poprawy wynagrodzenia osób pracujących w sektorze opieki, podniesienia zasiłku pielęgnacyjnego do poziomu 80% płacy minimalnej czy wprowadzenia osobnej składki pielęgnacyjnej) na zmianę status quo nie ma co liczyć.
Także wykluczenie cyfrowego seniorek i seniorów ma w Polsce szerszy zakres niż w innych krajach Unii Europejskiej. Różne oblicza tego zjawiska pokazuje w swoim tekście Agnieszka Dziemianowicz-Bąk. Poza od dawna rozpoznaną kwestią dostępu do infrastruktury teleinformatycznej czy niemożności opłacenia kosztów dostępu do sieci, coraz bardziej zauważalnym problemem staje się wykluczenie spowodowane brakiem umiejętności obsługi komputera. Występuje ono nawet w domach, w których możliwość ich nabycia jest całkiem spora, np. dzięki wspólnemu zamieszkiwaniu z wnukami. Z drugiej strony pojawia się coraz liczniejsza grupa osób starszych, które z Internetu korzystają nie bezpośrednio, ale za pośrednictwem rodziny bądź znajomych. Grupa ta, czysto technicznie, mogłaby być uznana za „wykluczoną cyfrowo” – kiedy jednak przyjmiemy funkcjonalne założenie, że kluczowym problemem do przezwyciężenia jest nie tyle techniczna obsługa tego czy innego urządzenia, ale przede wszystkim dostęp do informacji, to grupa ta w „globalnej wiosce” radzi sobie całkiem nieźle.
To tylko kilka spośród kwestii omówionych w publikacji „Z godnością w jesień życia”. Dla osób zainteresowanych życiem na wsi ciekawą lekturą tekst Janiny Petelczyc na temat jakości życia osób starszych poza miastami. Autorka przybliża modele zabezpieczenia społecznego rolniczek i rolników z krajów takich jak Niemcy, Francja czy Finlandia. Maria Skóra demaskuje z kolei, jak reforma emerytalna, przeprowadzona za rządów Jerzego Buzka, przyczyniła się do pogłębienia prognozowanych różnic między średnią wypłatą kobiet a mężczyzn. Duża ilość danych, zaprezentowanych w przystępnej formie, umożliwia płynne wejście w temat. Ten zbiór tekstów wart jest lektury ze strony każdego, kogo interesuje polityka społeczna, problemy osób starszych, a także poszukiwanie praktycznych rozwiązań, przyczyniających się do większego egalitaryzmu oraz sprawiedliwości społecznej.
Powiązane artykuły
Jeśli nie zaznaczono inaczej, materiał nie może być powielany bez zgody redakcji.