Puszcza Białowieska i mokradła w strategii obronnej Polski

Wschodnia granica Polski od zawsze była miejscem styku kultur, systemów politycznych i interesów mocarstw. Granicą, w której odbijały się największe konflikty minionych wieków. Dziś, w czasach, gdy bezpieczeństwo państwa wymaga nowej wyobraźni, ta sama granica może stać się czymś więcej niż linią na mapie – może się stać żywą barierą, gdzie kluczową rolę odgrywa natura. Bagna, torfowiska i gęste lasy tworzą naturalną zaporę, a przyroda – sojusznika nowoczesnej strategii obronnej nazwanej Tarczą Wschód.

Natura jako żywa bariera

Ta koncepcja zakłada innowacyjne podejście do terenu – już nie jako biernego tła działań wojskowych, ale aktywnego elementu obrony kraju. Mokradła i lasy, które przez dekady podlegały osuszaniu i melioracji, nagle zyskują status kluczowych zasobów dla bezpieczeństwa. Tam, gdzie ciężki sprzęt ugrzęźnie w bagnie, a żołnierze stracą tempo, powstaje naturalna bariera, zyskująca na znaczeniu w opóźnianiu potencjalnego przeciwnika. Paradoksalnie to, co przed laty uznawano za problem – melioracja i osuszanie tych terenów – jest dziś przeszkodą do pokonania, a konieczność powrotu do naturalnych warunków – pilnym zadaniem.

Niestety, Puszcza Białowieska, serce tej strategii na wschodniej granicy, wciąż pozostaje w dużej mierze zmeliorowana. Mimo globalnego trendu renaturyzacji, działania melioracyjne trwają nadal, degradując mokradła i torfowiska, które są kluczowe zarówno dla bioróżnorodności, klimatu, jak i obronności. W kontekście Tarczy Wschód trzeba jasno powiedzieć – czas skończyć z melioracją w takich miejscach. Przywrócenie naturalnych hydrologicznych funkcji Puszczy oraz całych kompleksów podmokłych terenów to warunek konieczny, by wzmocnić naturalną barierę, na której opiera się cała koncepcja obronna i ekosystemowa.

Granica, która żyje i uczy

Historia uczy nas, że o losach konfliktów decydowały nie tylko rozkazy, ale także warunki terenowe. Bagna i lasy, które spowalniają wroga, były od wieków elementem strategii. Dziś, w epoce nowoczesnych zagrożeń, ta wyjątkowa rola natury zyskuje nowy wymiar, łącząc w sobie cele wojskowe, klimatyczne i społeczne. Pułkownik Marek Pietrzak ze Sztabu Generalnego podkreśla, że „nie chodzi o budowę muru z betonu, ale o mądre wykorzystanie walorów środowiska, które nie muszą stać w sprzeczności z ochroną przyrody”.

Warunki terenowe, takie jak bagna, torfowiska i zagęszczone lasy, od zawsze decydowały o sukcesie lub porażce strategicznych posunięć militarnych. Dzisiejsza Tarcza Wschód jest swoistym powrotem do tych klasycznych zasad wojskowości, gdzie siła armii łączy się z potęgą natury. To teren wymusza ograniczenia, spowalnia działania i zmienia dynamikę konfliktu, a nie nowoczesne technologie wyłącznie.

Obrona i ekologia jako dwóch sojuszników

Renaturyzacja osuszonych niegdyś mokradeł i przywracanie naturalnych biegów rzek to działania o podwójnym znaczeniu. Z punktu widzenia wojska tworzą one trudne do przebycia tereny, naturalne przeszkody dla nieprzyjaciela. Z perspektywy przyrodników dają oddech całym ekosystemom. Woda wraca do miejsc, gdzie przez lata jej brakowało, rośliny i zwierzęta odzyskują swoje siedliska, a przy tym natura wzmacnia odporność krajobrazu na susze i powodzie.

Dr Marta Majka Wiśniewska z Polskiej Zielonej Sieci i Fundacji Greenmind podkreśla, że przywracanie torfowisk to nie tylko ochrona gatunków i magazynowanie dwutlenku węgla, ale także klucz do adaptacji do zmian klimatu i ochrona ludzi przed skutkami gwałtownych wezbrań rzek. To najlepsze zabezpieczenie zarówno przed czołgiem, jak i przed ekstremalną pogodą.

Społeczności lokalne na pierwszym planie

Projekt Tarcza Wschód obejmuje rozległy obszar – około 800 km granicy północnej i wschodniej Polski. To tereny nie tylko przyrodnicze, ale i zamieszkałe, wykorzystywane rolniczo przez lokalne społeczności. Dlatego kluczowe dla powodzenia koncepcji są dialog i mechanizmy rekompensat, które będą wspierać mieszkańców. Renaturyzacja i ograniczenia gospodarcze w takich rejonach mogą wpłynąć na codzienne życie ludzi, ale też stworzyć nowe perspektywy – ekoturystyka, rolnictwo przyjazne środowisku czy finansowe programy wsparcia z funduszy UE.

Organizacje społeczne od samego początku podkreślają, że bez współpracy z mieszkańcami i samorządami Tarcza Wschód pozostanie wyłącznie projektem na papierze. Właśnie dlatego kolejne konsultacje z rolnikami i lokalnymi władzami są nieodzownym elementem dalszego procesu.

Historia i przyszłość w jednym

W dziejach wojskowości przyroda zawsze była integralną częścią planowania strategii i taktyk. Mokradła, rzeki i lasy niejednokrotnie decydowały o przebiegu walk i losach państw. Dziś powrót do tego myślenia łączy się z zielonymi celami ochrony klimatu i środowiska. Obecnie, gdy zagrożenia są wielowymiarowe i obejmują zarówno działania militarne, jak i kryzysy klimatyczne, budowanie bezpieczeństwa musi opierać się na współdziałaniu wojska i natury.

Tarcza nie tylko ze stali, ale i z ekosystemów – oto wizja Polski, która wchodzi na zupełnie nowe pole walki, gdzie teren jest żywym sojusznikiem.

Teren jako żywy sprzymierzeniec bezpieczeństwa

“Teren też walczy” – to nie slogan, ale idea, która mocno wpisuje się w doktrynę wojenną. Granica to nie pusty obszar dzielony kreskami na mapie, lecz organizm o ogromnej sile. Potrafi zatrzymać, spowolnić, osłabić wroga, ale jednocześnie leczyć i wspierać swoich mieszkańców. To dzięki zdrowym lasom i mokradłom zwiększa się odporność kraju na kryzysy klimatyczne oraz wsparcie dla działań wojskowych.

Zakończenie melioracji i renaturyzacja Puszczy Białowieskiej to absolutna konieczność w tym procesie. Tylko teren nieujarzmiony, zadziczony i naturalny może pełnić rolę skutecznej tarczy.

Polska stawia na strategię łączącą cele militarne, ekologiczne i społeczne, pokazując, że prawdziwe bezpieczeństwo to współpraca człowieka i natury. Jeżeli Tarcza Wschód zostanie zrealizowana zgodnie z tymi założeniami, wschodnia granica stanie się przykładem nowoczesnej strategii obronnej wpisanej w troskę o naszą planetę i lokalne wspólnoty. W tej walce teren naprawdę ma głos i siłę.

 

Źródło: inf.pras Polska Zielone Sieć