Polska się ośmieszy, czyli system kaucyjny bez puszki
Polska stanie się samotną wyspą na mapie systemów kaucyjnych Europy pod względem ich wydajności. System kaucyjny, który ma objąć wyłącznie plastikowe butelki jednorazowe po raz kolejny pokazuje, że rządzący za nic mają sobie nie tylko środowisko i społeczeństwo, ale i doświadczenia, skuteczne wzorce i wnioski płynące z działających w Europie systemów kaucyjnych. Niewłączenie do systemu większej ilości frakcji, w tym przede wszystkim puszki aluminiowej jest nielogiczne i niezgodne z rekomendacjami naukowców, którzy mówią, że musimy walczyć o każdy kilogram recyklingu aluminium.
Dotychczas 27 krajów wprowadziło lub planuje wdrożyć system kaucyjny. Wszystkie 12 działających systemów kaucyjnych obejmuje metalowe puszki (Chorwacja, Dania, Estonia, Finlandia, Islandia, Holandia, Litwa, Łotwa, Niemcy, Norwegia, Szwecja i Słowacja). 11 pozostałych państw, które już mają szczegółowe dane na temat kształtu systemu, także zdecydowały o zbieraniu puszki (Austria, Białoruś, Cypr, Grecja, Irlandia, Malta, Portugalia, Rumunia, Szkocja, Turcja, Węgry). 4 kraje jeszcze nie podjęło decyzji co do frakcji, które zostaną objęte kaucją (Hiszpania, Anglia z Irlandią Płn., Walia, Serbia).
Tylko podejście, w którym znajdzie się jak najwięcej frakcji, gwarantuje redukcję zaśmiecania, maksymalizację poziomów zbiorki i czystość surowca. Europa zdaje się to potwierdzać: nie ma takiego systemu kaucyjnego, w którym nie ma puszki!
10% robi różnicę
Obecnie w Polsce według danych pochodzących od przetwórców aluminium zbieramy ok. 80% puszek aluminiowych w optymalnych warunkach, czyli z odpadów zebranych selektywnie. Dla odróżnienia system kaucyjny gwarantuje uzysk 90% ze wszystkich odpadów wprowadzonych na rynek! Żeby uzmysłowić sobie, o jakich ilościach puszek mówimy, przypomnijmy, że rocznie na polski rynek wprowadza się 82 tys. ton puszek aluminiowych. 10% to różnica między obecnie deklarowanym poziomem zbiórki a możliwym do uzyskania w ramach systemu kaucyjnego.
10% wszystkich wprowadzonych puszek to 8,2 tys. ton. Zakładając, że kilogram puszek to ok. 56 sztuk, system kaucyjny zawróci do systemu prawie 460 mln z nich. Dziś puszki te leżą w lasach, obok boisk piłkarskich, placów zabaw, przy ścieżkach, na łąkach, a także w przydrożnych rowach.
– Początkiem wiosny wybrałam się na spacer. Poziom zaśmiecenia puszkami przeraził mnie. Na odcinku 100 m w Ciężkowicko-Rożnowskim Parku Krajobrazowym ze wściekłością i smutkiem naliczyłam ponad 70 puszek leżących w bezpośredniej bliskości trasy. Jak to się ma do deklarowanych 80% zbiórki? Trudno podważać prezentowane dane. Niestety dobrze wyglądają tylko na papierze. Przytomna obserwacja otaczającej rzeczywistości pokazuje coś zupełnie innego. Zaśmiecenie aluminium jest ogromne i niebezpieczne dla ludzi i zwierząt, a obecny system mimo świetnych wyników jest widocznie nieskuteczny – mówi Patrycja Kita z Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste.
Branża producentów puszek aluminiowych głośno mówi, że zamiast włączenia puszek do systemu kaucyjnego należy doposażać sortownie w dokładniejsze urządzenia do oddzielania aluminium. Najnowsze opracowania wskazują, że po wdrożeniu reformy ROP (rozszerzonej odpowiedzialności producenta) sortownie będą mogły doposażyć instalacje w systemy wydzielania pozostałych opakowań z metali nieżelaznych, w tym tych najdrobniejszych o wielkości ok. 1 mm. Rzeczywiście to świetne rozwiązanie dla pozostałych opakowań z metali nieżelaznych, takich jak: świeczki, tacki, nakrętki, puszki po żywności stałej itp. Wydzielanie stanowi dla nich doskonałą alternatywę, co wykazały porównania dostępnych technologii. Jednocześnie samo doposażenie sortowni, choć to bardzo ważny pomysł, nie wpłynie na poziom zaśmiecenia środowiska puszkami po napojach, czyli nie zrealizuje celów środowiskowych. W tym wypadku najbardziej optymalnym systemem zbiórki jest system kaucyjny.
Co istotne, w ostatnio opublikowanym raporcie nt. możliwej optymalizacji sortowania metali nieżelaznych wykazano, iż efektywność sortowania puszek metalowych osiąga maksymalnie 83%, a zatem dużo poniżej poziomu efektywności systemu kaucyjnego, który dodatkowo eliminuje zaśmiecanie.
Cyrkularność, czyli jak ze 100 puszek zrobić 1800
Raz wyprodukowane aluminium stanowi produkt, który daje możliwość nieskończonego wykorzystania. Należy jednak pamiętać, że produkcja puszki z materiału pierwotnego to kosztowna sprawa. Aluminium powstaje z boksytu, którego wydobycie wiąże się z dużą uciążliwością dla środowiska naturalnego i klimatu, a wytopienie aluminium wymaga ogromnych ilości energii. To ważny powód, dla którego powinniśmy dbać o jak najlepsze wykorzystanie każdej wyprodukowanej puszki.
Z danych przedstawionych w Raporcie Eunomii dla Ball Packaging Europe wynika jasno, że im wyższy poziom zbiórki puszek tym więcej puszek można wytworzyć ze 100 puszek z materiału pierwotnego. Wraz ze wzrostem wskaźników zbiórki i recyklingu w systemie kaucyjnym poprawia się zdolność odzyskania materiału. W jaki sposób ilość cykli wpływa na ilość wytwarzanych puszek prezentuje poniższy wykres.
– Skuteczny system kaucyjny wpływa na zwiększenie poziomu zbiórki czystego strumienia, co daje w rezultacie dużo wyższe poziomy recyklingu uzyskiwane dzięki większej ilości kolejnych cykli (kolorowe odcinki słupków na wykresie). Liczba puszek w kolejnych cyklach, których jest coraz więcej, sumuje się. Wzrost ilości zebranych puszek powoduje wykładniczy wzrost produkcji tego typu opakowań na bazie recyklatu, co ma kapitalne znaczenie dla rozwoju GOZ oraz redukcji emisji CO2 – twierdzi Filip Piotrowski z Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste. – Jaki ważny powód mamy w Polsce, by tak się nie stało?
Obecny poziom zbiórki aluminium w Polsce (80%) oznacza, że ze 100 puszek z surowca pierwotnego możemy wytworzyć niecałe 400 nowych puszek w kolejnych cyklach. Jeśli zbiórka osiągnie poziom 90%, wytworzymy ponad 850 puszek (z tych samych 100 puszek z materiału pierwotnego), a przy poziomie równym 95% – aż 1800!!!
Przypomnijmy, że ponad 90-procentowy wynik zbioru puszki aluminiowej zapewnia tylko system kaucyjny.
Edukacja nie wystarczy
W środowisku niektórych interesariuszy pojawiają się głosy, że edukacja mieszkańców oraz samorządowców na temat tego, jak nie marnować cennego aluminium to sposób na wzrost zbiórki tego surowca. Niestety mimo szczytnej idei jak dotąd akcje edukacyjne nie doprowadziły do zwiększenia zbiórki w skali kraju, a więc trudno mówić o zmianie. W przeciwieństwie do ważnej, ale często zbyt drogiej i zbyt mało skutecznej edukacji, kaucja stanowi potwierdzoną silną motywację ekonomiczną dla konsumentów i obywateli. – Takie podejście zachęca do odniesienia opakowania do punktu zbiórki (im ich więcej, im powszechniejszy udział detalistów w systemie, tym ta czynność staje się łatwiejsza i bardziej efektywna). Nawet jeśli nasz przykładowy konsument okaże się niezmotywowany kaucją, odpad uzyskał rangę wartościowego na poziomie systemowym. Nie jest już dłużej zwykłym śmieciem, a surowcem, o ustalonej cenie rynkowej. To zaś gwarantuje, że wcześniej lub później trafi z powrotem do systemu i przyczyni się do zamykania obiegu surowców – tłumaczy Patrycja Kita.
Źródła:
Fakty o aluminium: https://friendsoftheearth.eu/wp-content/uploads/2013/02/13_factsheet-aluminium-gb.pdf
Raport Gospodarka odpadami opakowaniowymi po napojach w Polsce: teraz i w niedalekiej przyszłości, dostępny: https://kaucyjny.pl/wp-content/uploads/2022/02/RaportPSZW_Gospodarka-odpadami.pdf
Raport Eunomia dla Ball Packaging Europe www.ball.com
Powiązane artykuły
Jeśli nie zaznaczono inaczej, materiał nie może być powielany bez zgody redakcji.