Gdy Ziemia odpłaca nam pięknym za nadobne

25/12/2025

Migracje i konflikty na Globalnym Południu.

Co się stanie, gdy ziemia, od której jesteś zależny, przestanie podtrzymywać twój byt?

Dla milionów ludzi na Globalnym Południu nie jest to jedynie hipotetyczne pytanie, ale codzienna rzeczywistość. Od przedłużającej się suszy w Sahelu po niekończące się powodzie w Bangladeszu, społeczności są przesiedlane, niszczone są ich źródła utrzymania, a poczucie niepewności pogłębia się.

Gdy świat debatuje i organizuje fora wysokiego szczebla markujące rozwiązania problemu, rodziny żyjące w zagrożonych regionach codziennie mierzą się z katastrofalnymi skutkami zmian klimatu, które prowadzą do migracji, konfliktów i niepewności bytu na całym Globalnym Południu.

Migracje spowodowane zmianami klimatu

W Sahelu tradycyjne praktyki rolnicze i sposoby przetrwania, niegdyś podtrzymywane przez obfite, sezonowe opady deszczu, stały się praktycznie niemożliwe z powodu rozregulowania cyklów pogodowych. Tradycyjne systemy rolnicze i praktyki przekazywane z pokolenia na pokolenie nie są w stanie przetrwać w konfrontacji z coraz dłuższymi okresami susz i nagłymi powodziami. Ten powtarzający się schemat zmusza ludzi do migracji z obszarów wiejskich do miast w poszukiwaniu lepszego życia. Migracje te są zawsze wymuszone, stanowią akt desperacji. Jednak obszary miejskie, już i tak obciążone, często nie mają infrastruktury, zasobów i miejsc pracy, aby utrzymać rosnącą populację. Ten napływ wywiera ogromną presję na systemy sanitarne i żywnościowe, przez co większość nowych osadników żyje w złych warunkach. Cierpi i wieś, i miasto.

W Afryce Fatima, rolniczka i matka czwórki dzieci, z braku pożywienia żywi się nadzieją. Brak wystarczającej ilości deszczu uniemożliwia jej godne rolnictwo, które kiedyś utrzymywało jej rodzinę. Jej dzieci często kładą się spać głodne, a nauka staje się luksusem. Ta niestabilność zmusza Fatimę do migracji. Jej przemieszczanie się naznaczone jest niepewnością i poczuciem straty i odzwierciedla narastającą rzeczywistość w wielu częściach Afryki, gdzie niestabilność klimatyczna zmusza kobiety takie jak Fatima do walki o godność i przetrwanie.

W Bangladeszu ludzie często są przesiedlani z powodu wysokiego poziomu wody. Społeczności, które ledwo wiążą koniec z końcem, zmuszone są, paradoksalnie, do migracji z powodu tego samego zasobu, którego pragną inni: wody. Migracje te są często nagłe, nieplanowane i chaotyczne, spychają ludzi do przeludnionych miejskich slumsów, gdzie podstawowe potrzeby pozostają niezaspokojone. Ta nierównowaga ujawnia okrutny paradoks ocieplającego się świata: za mało w jednych miejscach, za dużo w innych. A jednak cierpimy wspólnie.

Stres klimatyczny jako katalizator konfliktu

Zmiany klimatu niszczą zasoby niezbędne do przetrwania i godnego życia. W Nigerii rolnicy konkurują o ziemię orną, która kiedyś była swobodnie użytkowana. Teraz długotrwałe susze i nieregularne opady deszczu zmniejszyły obszar żyznych ziem wykorzystywanych do wypasu i upraw. Ta ostra konkurencja o zasoby doprowadziła do napięć między rolnikami a pasterzami, uruchamiając cykl przemocy, zakorzeniony w codziennej walce o przetrwanie. To, co kiedyś było harmonijną równowagą współistnienia, przerodziło się w desperacką walkę o przetrwanie, nasiloną przez zmiany klimatu, których żadna ze stron nie spowodowała, ale obie są zmuszone znosić.

W Afryce Wschodniej niedobór zasobów również doprowadza do nadmiernego wypasu i śmiertelnych sporów o wodę i pastwiska. Niektóre społeczności są przesiedlane i zmuszane do przeprowadzek z powodu suszy i degradacji gleby, co prowadzi do pogłębienia niepokojów społecznych. Inne nie mają innego wyboru niż całkowicie wyemigrować, porzucając ziemie przodków, w nadziei na znalezienie bardziej gościnnych warunków gdzie indziej. Te przesiedlenia nie tylko wykorzeniają rodziny, ale także pogłębiają niestabilność społeczną i gospodarczą w dotkniętych regionach. Skutki zmian klimatu są tu namacalne i głęboko osobiste.

Tragedia jest oczywista: kraje najbardziej dotknięte zmianami klimatu przyczyniają się najmniej do ich powstawania. Chociaż Afryka odpowiada zaledwie za 4% globalnych emisji, mierzy się z ich najpoważniejszymi konsekwencjami. To wyraźnie pokazuje, że Globalne Południe potrzebuje inwestycji nie tylko w działania na rzecz klimatu, ale także w odporną infrastrukturę, oraz edukacji lokalnej społeczności na temat zmian klimatu i tworzenia rozwiązań dostosowanych do ich lokalnych potrzeb.

Sprawiedliwość klimatyczna musi również stawić czoła historii, niwelując nierówny rozwój, który sprawił, że kraje Globalnego Południa pozostawały słabe zarówno gospodarczo, jak i pod względem potencjału. Powinniśmy przestać zajmować się kwestią wrażliwości klimatycznej bez rozwiązywania problemów nierówności strukturalnych – to jak muskanie powierzchni, gdy problemy związane ze zmianami klimatu są głęboko zakorzenione w nas, jak leczenie objawów bez gojenia ran.

Wnioski

Zmiany klimatyczne na Globalnym Południu nie są już zagrożeniem, lecz faktem nieustannie ingerującym w źródła utrzymania, stabilność i poczucie godności. W tym kryzysie nie chodzi już tylko o emisje czy pomoce, ale o słuchanie i szanowanie głosów tych, którzy zostali zepchnięci na margines. Zmiany klimatyczne to lament, którego nie da się uciszyć. Musimy się wszyscy uczyć od siebie, działać razem i walczyć o przyszłość, na którą wszyscy zasługujemy.

Amy Tracy Lulah jest orędowniczką rozwoju młodzieży i entuzjastką działań na rzecz klimatu, z bogatym doświadczeniem w dyplomacji, stosunkach międzynarodowych i zrównoważonym rozwoju. Jest dyplomatką w Radzie Młodzieży Wspólnoty Narodów (Region Afryki) i koordynatorką programu w Fundacji Open Dialogues International. Amy z pasją angażuje się we wspieranie młodych ludzi i tworzenie rozwiązań niosących realny wpływ poprzez komunikację strategiczną, zaangażowanie oddolne i globalne partnerstwa.